Okurlarımdan gelen mektuplar doğrultusunda  ele alınması gereken, asla göz ardı edilemeyecek derecede mühim bir sorunu köşe yazıma taşımı gereği duydum.  Bilindiği üzere, memurlarımız emeklilik statüsü bakımından Ekim 2008’den önce memuriyete başlayanlar ile Ekim 2008’den sonra başlayanlar diye iki temel gruba ayrılıyor. Bu ne demek biraz açıklayalım. Çünkü okurlarımın sorunu bu noktada.Bu doğrultuda konunun uzmanlarından edindiğim bilgileri sizlerle paylaşıyorum.

Devlet Memurluğuna 1 Ekim 2008 gününden önce girenler için 5434 sayılı Emekli Sandığı Kanunu gereğince emekli aylığı olarak hesaplanacaktır. Buna "Statü Emekli Aylığı" deniyor. Eşit derece ve kademe memurların hepsi ne zaman emekli olurlarsa olsunlar ömürleri boyunca aynı aylığı alırlar.

Ancak, 1 Ekim 2008 gününden sonra ise 5510 sayılı Emekli Sandığı Kanunu gereğince ilk defa memur olanlar için artık "Statü Emekli Aylığı" değil aylık kazançları ile aylık bağlama oranlarının çarpımı kadar emekli aylığı verilecektir.

Ve emekli maaş hesaplaması  e-bordrode SPEK olarak gördüğümüz (Sigorta Primine Esas Kazanç) Emekli Maaşı Hesaplamaya Esas Tutar kazanca göre hesaplanmaktadır ki en önemli nokta burasıdır.

Örneğin, 1 Ekim 2008 günü yürürlüğe giren 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu gereğince işe giren memurların (Bunlara artık 5510 Sayılı Kanun’a göre 4/C’li deniyor. 657’li 4/C’lilerle karıştırmayalım), emekli aylığı statülerine göre değil aylık prime esas kazançlarına göre hesaplanacak. Örneğin, 1 Ekim 2008 gününden sonra polis olarak göreve başlayan ve ileride 25 yıllık çalışmayla emekli olacak bir polis memurunun eline bugünkü rakamlarla yaklaşık 1100 lira geçecek. Yeni memurların emekli aylığında yüzde 40’a varan gerileme olacak.

Bir başka örnekte rakamları daha  netleştirelim.Ayda 3.400-TL net maaş alan bir memur 1 Ekim 2008 günü öncesinde memur olmuşsa derece ve kademesine göre (yüzde 75 aylık bağlama oranıyla) en az 2.550-TL emekli aylığı alacak iken; aynı aylık kazancı elde eden 1 Ekim 2008 sonrası ilk defa memur olmuş kişi ise yüzde 50 aylık bağlama oranı ile 1.700-TL dahi emekli aylığı alamayacaktır. Yaklaşık olarak 1.389-TL civarında emekli maaşı alacaktır. (SPEK-Sigorta Primine Esas Kazancın %50’si. Yani çalışırken alınan net maaşın yarısı bile değil).

Örneğin 2019 Yılı Ocak ayı Brüt 4.600-TL, Net 3.400-TL maaş alan bir memur. Bordro’da ki kalemlerden Aylık Tutar + Taban Aylık + Kıdem Aylık + Özel Hizmet Tazminatı’nın toplamı 2.778-TL’dir (işte mevzuatta maaş hesaplamaya esas tutar dediği SPEK-Sigorta Primine Esas Kazanç’tır.).

SPEK’tenet alınan tutarın yaklaşık %18,5 altındadır. Ortalama günlük kazancın %50’si dahi emekli maaşı olarak bağlanmaz. Maaşa esas tutar olan SPEK’in %50’si civarındadır.

Yukarıdaki Örnek,2000 Yılı öncesi fiili çalışma gün sayısı 633 gün, 2000-2008 Yılları arası 2.065 gün, 01.10.2008 sonrası 3.578 gün Toplam Fiili Çalışma günü: 6.276 gün olan bir kişiye bağlanacak olan emekli maaşı 1.416,54-TL (Ek ödeme dahil) (Bu tutar Brüt 4.600-TL, Net eline 3.407-TL maaş geçen bir memur için geçerlidir). Aynı Brüt-Net Maaşı alan kişinin 01.10.2008 öncesi çalışmışlığı yok ise alacağı emekli maaşı 1.000-TL’nin altındadır. (20 Yıl, 30, 40 Yıl çalışsa da maaşı normalin üzerinde yani yıllık zamlar dışında unvanı (Şube Müdürü vb. gibi) ile artırılıp katlanmaz ise değişmeyecektir)(Alması gereken emekli maaşının 2,5’ta biridir.)

Yani, Ocak 2019 Yılı itibari ile Brüt 4.600-TL, Net 3.400-TL, SPEK ise 2.778-TL’dir. 2.778-TL’nin %50’de 1.389-TL’dir. 5434 sayılı Emekli Sandığına bağlı bir kişiye 2.550-TL’e maaş bağlanırken, 5510 sayılı Kanununa bağlı (2008 Ekim sonrası ilk defa devlet memuru olan öncesinde Bağ-kur, SSK çalışmaları olsa da fark etmiyor) bir memura ise 5434’e bağlı bir çalışandan %46 daha az emekli maaşı bağlanır.

5434 Sayılı Emekli Sandığı Kanununun Ek 19. maddesinde yer alan ve kamu görevlisi emeklilerinin maaşlarının alt sınırını belirleyen madde uyarınca şu anda memurlar için emekli aylığı tabanı, “14’ncü derecenin 2’nci kademesi üzerinden 30 fiili hizmet yılı için hesaplanacak emekli aylığı” tutarı olarak belirleniyor.  

16.06.2006 tarihinde yayımlanan 5510 Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu 55. maddesine göre emekli aylığı tabanı, prime esas kazanç günlük alt sınırının %35’ine kadar inecek.

Siz de kendi işlemlerinizi (4/a Sigortalıları için Aylık Hesaplama) aşağıdaki linkten öğrenebilirsiniz. https://uyg.sgk.gov.tr/AylikHesap/servlet/com.sgk.aylikhesap.servlet

Ayrıca eski Emekli Sandığı Kanununa bağlı çalışanlarda öğretim-mezuniyet seviyesinin değerlendirilmesi sağlanırken (Örneğin, 25 Yıl fiili çalışması olan iki çalışanın birisi ortaokul mezunu diğeri Lisans Mezunu olsun. Lisans Mezunu olan bir çalışan ortaokul mezunu bir çalışandan yaklaşık 350-TL daha fazla emekli maaşı alır). Mevcut 5510 sayılı Kanun’da bu konuda da teşvik, ödül, fayda sağlanmamıştır. Daha aydınlık, her yönüyle daha gelişmiş bir toplum için okumanın-eğitimin, yüksek eğitimin teşvik edilmesi, ödüllendirilmesi elzemdir.

Reform adı ile olumlu algı yaratılarak çıkarılan 5510 Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ile Kanunu hazırlayanların amacının sosyal güvenlikteki finansman sorunlarına emekli maaşlarını kısarak çözüm aradığını göstermektedir.

Buradaki en büyük kayıpları yaşayanların başında ise 2008 Ekim sonrası ilk defa devlet memuru olanlar yaşamaktadır.

Bu durum Ekim 2008 sonrası ilk defa memurlar olanlar için bir yıkımdır.Hukuki değildir.

Anayasaya aykırıdır.Aynı işi yapan memurların emeklilikte çok farklı ücret alacaklardır.

Özellikle engelli memurlar için son derece vahimdir.

Devletin Kurumlarında çalışanlarının emeklilikte en azından bazı koşulları yönünden (pozitif ayrımcılık noktasında da özellikleengelli kadrosunda çalışanların) bu kayıplarının, mevcut olumsuzluklarının, dezavantajlı yönlerinin iptali, eski 5434 sayılı Emekli Sandığı Kanunu’na tabi çalışanların haklarına sahip olmalarının sağlanması büyük ve temel bir ihtiyaçtır olduğu düşüncesindeyim. 5434 Sayılı Emekli Sandığı Kanunu’nun Ek 19. maddesinde yer alan ve kamu görevlisi emeklilerinin maaşlarının alt sınırını belirleyen madde uyarınca şu anda memurlar için emekli aylığı tabanı, “14’üncü derecenin 2’nci kademesi üzerinden 30 fiili hizmet yılı için hesaplanacak emekli aylığı” tutarı olarak belirleniyor hükmünden yararlanılmalı, statü emekliliği ile Derece ve Kademe’nin getirilerinden ek göstergevb.’den yararlanmaları gerektiği kanaatindeyim. 3600 Ek Gösterge ile belirli meslek grupları ve küçük bir azınlığın durumu daha iyi hale getirilirken, mevcut şartlarda 2008 Ekim sonrası memur olanların durumu onlara nazaran çok daha kötü hale getirilmiştir.

Sonuç olarak; Ekim 2008’den sonra işe başlayanları emeklilikte tam bir felaket beklemektedir. Bunu önlemek için, yeni emeklilik sisteminde, makam, temsil ve görev tazminatlarının da prime esas kazanca dahil olması, sistemin Kamu Personel Reformu’yla mutlaka desteklenmesi, düzeltilmesini gerektirmektedir.