Herkesin dilinde pelesenk olmuş bir söz vardır "adalet eşitliktir" diye. Acaba öyle midir gerçekten?

Bir terzi; bir kolu kısa olan müşterisine ceket dikerken "hayır ben adaletli davranacağim ve iki kolu da eşit uzunlukta dikeceğim" demesi makul müdür?

Evet çoğumuz söyler, okur, yada duyarız; "adalet esitliktir" diye. Ancak görüldüğü gibi; vicdan böyle söylemiyor, akıl yani mantık da boyle demiyor.

Yine örnekleri çoğaltabiliriz: biri 8 yaşında biri 18 yaşında olan iki çocuğu olan bir ebeveyn düşünelim. Biz çocuklarımız arasında adil davranmak istiyoruz deseler ve her ikisine de aynı yani eşit miktarda harçlık verseler sizce makul müdür?

Malum 8 yaşında olan bisküvi çikolata ve oyuncak ihtiyaci duyarken 18 yaşında olan giyim aksesuarı ve kafe sinema kitap masrafını düşünür değil mi? Şimdi bu sartlarda ya ikisine de az para ya da ikisine de çok para vereceksin ki dillendirilen adalet eşitlikle mümkün olsun...ancak açıkca görülür ki bu mantıklı değil. Doğal olarak 18 yaş olanın daha çok paraya ihtiyacı vardır dolayısıyla eğer ebeveyn adaletli davranmak istiyorlarsa küçük çocuğa az, büyük çocuğa daha çok miktarda para vermelidir böylece adalet yerini bulsun.

Bir başka örneğe geçelim: Soğuk bir memlekette; bir kardeş uzaktan eğitim alıyor diğeri ise örgün eğitim alıyor yani fiziksel olarak okula gidiyor. Her ikisine de ayakkabı ve kaban alınacak diyelim...sizleri duyar gibiyim eşitlik olsun... Öyle mi gercekten? Dışarı çıkan gencin daha cok ísıtacak ayakkabı ve kabana ihtiyaci oldugunu hepimiz kabul ederiz değil mi? Yani eldeki bütçeyi bu yönde degerlendirmeliyiz. Belki her ikisine de ayni ayakkabı ve kaban alacak bütçemiz vardır; ama evde olan ve  uzaktan egitime katılan kişinin belki de kaban değilde hırka veya ceket alması daha makul olmaz mi? Veya kocaman bot yerine kibar bir ayakkabı.

Yardım sadece para ile olmaz zaman tanımak da bir yardımdır.

Ve adaletli olmak için eşitliği sağlamak gerekmediği durumlar vardır. Örneğin bir işyerinde bir emzikli çalışan bir de bekar çalışan olsun ve yöneticinin çalışanlarına verebilecegi 2 saatlik bir boş zaman olsun. Şimdi bu iki saati iki çalışanına eşit olarak dağıtırsa yani her ikisine de ayrı ayrı 1 er saat izin verirse, sizce vicdanen adaletli mi davranmış olur? Yoksa emzikli olan yani bebeği olan anne çalışanına mesela 1 buçuk saat diğer bekar çalışanına yarım saat izin verse daha adaletli davranmış ve hak yerini bulmuş olmaz mı?. Bekar olan buna belki itiraz edecek "ben de o zamanımı sohbet ederek kahve içerek geçirmek isterim" diye. Ancak unutmamak gerekir ki hayat "şimdi de dengeyi saglamak" üzerine kuruludur. Ve anne çalışanın memnun olması beraber çalıştığı iş arkadaşlarına da yansıyacaktır

Bu konuya benzer başka ornek bakalim: yine iki çocuğu olan bir ebeveyn düşünelim. Çocuklardan birisi engelli diğeri sağlıklı olsun. Bu ebeveyn iki çocuğu da aynı zamanı mı harcayacaklar? Yoksa makul olan engelliye daha cok zaman harcamak mıdır? Tabii olan engelli çocuğa daha cok zaman harcanmasıdır. Zira engelli çocuğun sağlıklı olana göre  daha cok destege ihtiyaci vardır.  Ebeveyn ancak bu şekilde davranırsa adalet yerini bulur öyle değil mi?

Bunu Nasreddin Hoca'dan öğrenerek ‘Eşitlikçi Kıyas’ diye de adlandırabiliriz.

Bir gün bir avcı, bir tavşan vurup Hoca’ya getirmiş. Hoca da ona izzet ikram edip çorba yedirmiş. Bir haftadan sonra birkaç adam gelip Hoca’ya misafir olmak istemişler. Hoca:

—Siz kimlersiniz? diye sormuş. Onlar:

—Tavşan getiren adamın komşularıyız, demişler. Onlara da ikramlarda bulunmuş. Birkaç gün sonra birkaç kişi daha gelmiş. Hoca sorunca demişler ki:

—Biz tavşan getiren adamın komşularının komşularıyız.

Hoca:

—Hoş geldiniz, deyip bunların önüne bir tas su getirip koymuş.

—Bu nedir? Diye sormuşlar. Hoca demiş ki:

—Bu tavşanın suyunun suyudur.

Yani mantıksal açıdan bakacak olursak:

Sen komşunun komşususun,

Öyleyse bu da tavşanın suyunun suyudur.

 Bu fıkraya bakcak olursak burada yapılan kıyasta görünüşte ortak gibi görünen tavşanın suyu ile tavşanın suyunun suyu aslında eşit değildir.

Hayat şimdi şu an dengede olabilmektir. Denge barış getirir. Mutluluk getirir. Tıpkı tahtaravalli de oturan biri şişman diğeri zayıf iki cocuktan zayıf olana kuvvet vererek yaptığımız gibi davranırsak her iki çocuğu da mutlu etmiş oluruz.

İşte adalet budur.