Doğu Karadeniz’in Yeşillikler Diyarı, Pestil, Köme ve Şeker Fasulyesi ile Meşhur KELKİT!

Doğu Karadeniz Bölgesinde; Gümüşhane İli’nin bir ilçesi olan Kelkit, doğusunda Köse İlçesi, batısında Şiran ilçesi, kuzeyinde Gümüşhane ili, güneyinde Erzincan ili ile çevrilidir. Aslen Ankara doğumlu olmama rağmen baba tarafım Kelkit’lidir. Çocukluk yıllarımda Kelkit Çayın’da çok yüzmüşlüğüm vardır. Doğası, temiz havası ve güzellikleriyle insanı yaşlandırmayan bir ilçe. O yıllardan günümüze yol arkadaşım Süleyman Keleş’te has Kelkitli’dir. Onun sayesinde hala memleketten getirdiği pestil ve kömeler’in tadına bakıyoruz. Ayrıca Kendisi’de Kelkitli olan Aydın Doğan’ın bölgeye katkısı çok büyüktür. Özellikle Kelkit’te bulunan Doğan Organik Ürünler Avrupa alanındaki en büyük tesisler olmuştur. Gezi Rotanız Doğu Karadeniz olursa mutlaka gidin, görün…

İlçe toprakları dağlık ve engebeli bir arazi yapısına sahiptir. Gümüşhane’nin güney kesiminde yer alan ilçe toprakları akarsu vadileri ile yarılmış birbirine paralel dağ sıralarından oluşmaktadır. Kuzeyini Gümüşhane Dağları, güneyini Çimen, Akdağ (Sipikör) ve Otlukbeli dağları engebelendirmektedir. İlçenin çevresinde genişleyen Kelkit Vadisi, Kelkit ırmağı ile sulanmakta ve tarım alanını oluşturmaktadır. Ayrıca ilçe topraklarında Tarıma elverişli olarak Özlüce Vadisi, Horançor Vadisi ve Koşmaşat Vadisi bulunmaktadır. Vadileri rehber eşliğinde gezmeniz tavsiyemdir.

Kelkit Çayı, Çimen Dağları'ndan çıkan ve Yeşilırmak’ı besleyen en büyük koldur. Kelkit’te Sıtma Pınarı, Gorden, Korpuğar, Eğri Göze, Gülizarın Pınarı, Karapuğar, Bekir Çavuş'un Puğar, Yardibi, Korgöze, Keşiş Puğarı, Üçgözeler, Bülbülyuvası gibi birçok su kaynağı bulunmaktadır. Çevresindeki dağların yüksek kısımlarında yaylalar bulunmaktadır. Yaz aylarına doğru az da olsa halkın hayvanlarını yaydığı veya insanların şehirleşmeden uzaklaşıp kafasını dinlemek istediği en önemli yaylalar Kelkit Yaylası, Ernek Yaylası, Pernek Yaylası, Türünk Yaylası ve Deredol Yaylası olup ayrıca Tarbast ve Sipikor Yaylaları da önemli yer tutar.

Kelkit’te toprak örtüsü olarak, alçak kesimlerde kavak, ardıç ve meşe ağaçları, yüksek kesimlerde sarıçam, titrek kavak, gürgen gibi ağaç türleri görülmektedir. Düzlük alanlardaki toprak örtüsü kuşburnu, geven, yabani kekik, sığır kuyruğu, dağ reyhanı ve benzeri yabani bitkilerle kaplıdır.

Genellikle düz bir arazi yapısına sahiptir. Tarıma elverişli; Özlüce Vadisi ve Koşmaşat Vadisi bulunmaktadır. Kelkit Çayı, Çimen Dağları'ndan çıkan ve Yeşilırmak'ı besleyen en büyük koldur. Kelkit, iklim olarak Doğu Karadeniz ile Doğu Anadolu Bölgesi arasında bir iklim geçişi teşkil eder. Yazları kurak, kış ve bahar ayları yağışlı geçer.

İlçede el sanatları olarak 'zilli kilim' üretilmektedir. Zilli kilimlerin tarihi Orta Asya'ya dayanmaktadır. Kilimden günümüzde tek parça halinde çok büyük ebatta üretilmelerine rağmen seccade kilimleri de çok nadir örneklerdendir. Zilli kilim dokumacılığı heybe, yastık, yolluk, duvar süsleri, nazarlık, isimlik, seccade olarak üretilmektedir. İlçenin simgesi haline gelen zilli kilim dokumacılığı da son yıllarda istihdam ve hediyelik ürün olarak büyük önem arz etmektedir.

Kelkit Çayı Hoşmasat Deresi, Dayısı Deresi ve Balahor Deresi'nin birleşiminden oluşur. Suşehri yakınlarında Sivas il sınırlarına girer. Kelkit Çayı'nın Sivas il sınırlarındaki kesimi 50 km dir. Daha sonra Tokat il sınırlarına giren çay Reşadiye, Niksar, Erbaa şehirlerinden geçer. Özellikle Niksar Ovası'nda genişleyerek ovayı sular ve ovanın veriminin artmasında büyük önem taşımaktadır. Buradan Erbaa Ovası'nı da sulayarak Erbaa -Taşova sınırındaki Boğazkesen denilen mevkide Yeşilırmak'a dökülür. Yeşilırmak Samsun il sınırlarına girer, Çarşamba'dan Karadeniz'e dökülür. Yöredeki yapı kalıntıları arasında XV. Legio Apollinaris armalı tuğla parçalarının bulunuşu Roma dönemindeki Satala kentinin buradaki varlığına işaret etmektedir. Buluntular arasındaki tunç Artemis büstü bugün British Museum’dadır. Ayrıca ilçede günümüze gelebilen eserler arasında gezip, görebileceğiniz yerler;

Stala Kalesi, Sadak Kervansarayı, Sadak Hamamı, Sadak Köyü Çeşmesi, Sadak Köyü Camisi, Çambaşı Köyü Camisi 

Kelkit’in kendine özgü bir sofra âdâbı ve yemek kültürü vardır.

Kelkit’in geleneksel yemeklerinden tatmayanımız var  ise, işte size lezzet şöleni…Kelkit’e ait yemekler, yörenin kendine has özelliğinden coğrafi şartlarından, toprağından, sosyal ve kültürel yapısından doğduğu için önemlidir.

Kelkit’in ünlü lokma tatlısı ve su böreği. Yemekler genellikle yerde bağdaş kurularak bakır veya tahta sini üzerinde yenir. Bunun için yemek yenecek yere, önce bir geniş sofra bezi serilir.

Sini onun üzerine konur. Sini, etrafında dört-beş kişinin diz kırıp oturabileceği büyük bakır tepsiye denir.Bu tepsinin altına açılır kapanır ayaklık konur. Sinilerin aynı zamanda ağaçtan olanı da vardır. Tahta siniler üzerinde aynı zamanda el makarnası ve erişte yapılarak ve yufka açılır. Sofraya önce büyükler oturur. Oturulurken sol ayak alta gelecek, sağ diz dik tutulacak bir biçimde oturulur. Sofrada herkesin önüne bir peşkir konulur. Sofra bu şekilde kurulduktan sonra, yavaş yavaş yemeklerin servisine başlanır. Sofraya ilk kez çorba servisi yapılır.

Bu çorba daha çok mantı veya gendüme çorbası olur. Çorba, bakır ve porselen taslarda verilir.
Bismillah denilerek oturulan sofralarda aynı kaseden çorba alan kaşıkların sesi birbirine karışır. Kelkit ve çevresinde eskiden kullanılan kaşıklar şimşirden yapılırdı.
İddia edebiliriz ki Kelkit’in en ünlü yemeği su böreğidir.Bunun yanında şimdilerde pek yapılmayan tatar böreğinden yani fıt fıt haşılından bahsetmemiz gerekir.
Bu yemek ince bulgurdan yapılır. Henüz suyunu çekmemiş, demini almamış yağsız pilava benzer. Ortasına süt dökülerek yenir. Günlük hayatın değişmez yemekleri, etli kuru fasulye, evelik dolması ve su böreği’dir. Bunun yanında tamamen Kelkit’e özgü tespit edebildiğimiz yemekler şunlardır

Sizin için seçtiklerim.tariflerine netten ulaşabilirsiniz.

Osmanlı ve Cumhuriyet dönemleri içerisinde bölge yetiştirdiği hayvanlar ve ürünleri ile Çiftlik olarak bilinir. Yörenin önde gelen yemekleri siron, Haşıl, fırın erişte, mantı çorbası, lemis, lobiya bulgurlusu, Babuko, Tatlı Çorbası, Un Herlesi Çorbası, Gavut Çorbası, Yavan Çorbası, Doduk Çorbası, Fırfır Çorbası, Dırma Çorbası, Gendime Çorbası, Erişte Çorbası, Arpa Yarması Çorbası, Zuluflu Çorbası, Pağla Denlisi, Borani, Fıtfıt Haşılı, Patates Kavurması, Muhla, Yergök Dolması, Sütlü Haşıl, Evelik Dolması, Kelem Dolması, Lor Dolması, Ekşili Dolma, Ekmek Aşı, Çırtma Fasulye, Kaygana, Kete, Pancar Kavurması, Pişi, Tava Lemisi, Zırıhta, Lahana Dolması, Yalancı Dolma, Güveç, Su Böreği, Papara, Muhlama Kuymak, Toğala Kuymağı, Hıngel, Galıya, Karın Kaymağı, Yağlaş, Bulgur Topağı, Fetir Yağlaması, Pağla Katısı, Pestil, Sini Böreği, Erişte Tatlısı, Asude Kuymağı, Kara Helva, Burma, Tel Helvası, Lalanga, Aşure, Cevizli Börek, Musta Tatlısı, Fışkıl Tatlısı, Sütlaç, Herle, Köme, Gaysefe, Tel Kadayıf, Sini Tatlısı, Burma Baklava'dır.

Kelkit’te tavsiye edeceğim yeme-içme mekanları; Nas kahvaltı salonu, Kelkit Asım baba lokantası, Konak Restoran, Babakonağı Alabalık tesisleri...

Gümüşhane-Kelkit denilince akla ilk gelen ürünlerden olan pestil ve köme, yıllık 5 bin tonluk üretimle Türkiye'nin dört bir yanına gönderiliyor.

Geçmişte özellikle kışlık çerez olarak evlerde yapılan pestil ve köme, bir firmanın ticari amaçlı üretiminin ardından kentin lokomotif ürünleri haline geldi. Ana maddesi dutun kazanlarda kaynatılarak belli işlemlerden geçirildikten sonra fındık ya da ceviz ilave edilerek özel bezlerde kurutulmasıyla elde edilen pestil ve köme, 2004 yılında coğrafi işaretli ürün tescil belgesi aldı. Kentte yıllık 5 bin ton pestil ve köme üretiliyor.

Gümüşhane pestil ve kömesinin lezzetinin dutun kalitesiyle doğrudan alakal, Pestilin yapımında kesinlikle süt ve şeker gibi ürünlerin kullanılmaması gerekiyor.. 

Kelkit şeker fasulyesi coğrafi işaretini aldı!

Gümüşhane’nin Kelkit ilçesi ve civarında yetişen şeker fasulyesi, 2 yıllık çabanın sonucunda Türk Patent ve Marka Kurumu (TPE) tarafından coğrafi işaretli ürün olarak tescillenerek, şehrin 8. coğrafi işaretli ürünü oldu.

Kelkit Kuru Fasulye Üreticileri Birliği tarafından yapılan çalışmalar neticesinde filmlerde dahi adı geçen Kelkit fasulyesi coğrafi işaretine kavuştu. Yıllardır hem iç pazarda hem de dış pazarlarda beğenilerek tüketilen Kelkit fasulyesinin tescillenmesiyle Gümüşhane'deki tescilli ürün sayısı 8'e yükseldi. Mutlaka deneyin mükemmel bir lezzeti var.

Tüm Kelkitlilere ve Kelkit Belediye Başkanı Ünal Yılmaz’a Selamlar Saygılar.

‘Sadece gezen yeni yollar keşfeder’