Bozdağların serin yamaçlarında yemyeşil bir coğrafya içerisinde gizlenmiş Birgi, asırlık çınar ve ceviz ağaçlarının arasından görülebilen yüksek taş duvarlı, alaturka kiremitli, ahşap pencereli evleri ile gidilesi, görülesi şirin bir köyümüz. İzmir‘e 110 km uzaklıktaki Ödemiş’e bağlı bir köy olan Birgi, yemyeşil dokusuyla saklı kalmış tarihi ve kültürel bir hazine gibi. İzmir Ödemiş ilçesine bağlı Birgi, asırlık çınar ağaçları ve taş evleri ile çok şirin bir Ege köyü….Kırmızı kiremitli çatıları, ahşap pencereli Birgi evleri çok hoş bir görüntü sunuyor. Öyle ki günümüzde “Unutursam Fısılda”, “Yeşil Deniz” “Görevimiz Tatil” gibi dizi ve filmlere de ev sahipliği yaptı Birgi…

Şirin görüntüsünün yanında köklü bir tarihe sahip Birgi Köyü, M.Ö. 3000’lerden bu yana medeniyetlere ev sahipliği yapmış. Aydınoğulları’nın başkenti olmuş, Kurtuluş Savaşı’nda sivil hareketin başladığı yer olmuştur. Lidya, Pers, Bergama Krallıklarının, Roma ve Bizans İmparatorluklarında kalmış, sırasıyla Dioshieron, Pyrgion ve Christopolis olarak isim değiştirmiştir. Birgi, 1426’da tamamen Osmanlı egemenliğine girmiş. Aynı zamanda Birgi önemli bilim adamları yetiştirmiş; ilk Türk denizcilerinden olan Umur Bey, ilk müslüman doktor Celaleddin Hızır El Aydıni bunlardan bazıları. Taş evleri ve tarihi yapılarıyla da Birgi 2012 yılında da UNESCO Dünya Kültür Mirası geçici listeye girmeyi başarmıştır.

Birgi’de gezilecek görülecek yerler

Birgi, 1996’da sit alanı ilan edilerek koruma altına alınmış,gördüğüm en bakımlı tarihi şehirlerden biri burası. Binaların çoğunun ya tamamı ya da dışı restore edilmiş, çok sayıda restorasyonu devam eden bina da var. 2012 yılında UNESCO Dünya Kültür Mirası geçici listeye girmiş Birgi, kalıcı listeye girmesi için çalışmalar devam ediyor.

Tarihi Birgi evleri; Birgi bütün sokaklarını yürüyerek gezebileceğiniz bir açık hava müzesi. Geleneksel Osmanlı mimarisini taşıyan pek çok ev ve konak Birgi sokaklarını süslüyor. Evler, killi topraktan üretilen kerpiç ve kiremit ile bölgenin taşları ve ağaçlarından temin edilen keresteler ile yapılmış. Birgi’nin meşhur konakları olsa da, sokak aralarında gezip henüz meşhur olmamış, ev ve konaklarını görmek Birgi’nin en keyifli kısmı.

Aydınoğlu Meydanı; Gezmeye köy meydanından yani Aydınoğlı Meydanı’ndan başlayın,Meydan çevresinde tarihi köy kahvesi,Osmanlı Hamamı, İmam-ı Birgivi medresesi, Aydınoğlu Mehmet Bey Camii, Aydınoğulları Türbesi ve Sultan Şah türbesi yer alıyor.

Birgi tarihte önemli medeniyetlere ev sahipliği yaparken, önemli bilim adamları da yetiştirmiş. İlk Türk denizcilerinden, Bizanslılar’ı İzmir’den çıkaran Aydınoğlu Umur Bey, Anadolu’nun ilk müslüman doktorlarından Celaleddin Hızır El Aydini ve İslam bilgini İmam-Birgivi bunların bazıları.

Kerim Ağa; Konağı Meydandaki Umur Bey anıtının yanından aşağıya inen küçük sokaktan ilerlerseniz yıkılmaya yüz tutmuş Kerim Ağa konağı sizi karşılayacak.18 veya 19. yüzyılda yapılmış konak, geleneksel Türk mimarisinin özgün örneklerinden biri. Dışarıdan dahi etkileyici görünen bina ne yazık ki yıkılma tehlikesi altında ve ziyarete açık değil

Sandıkoğlu Konağı; Kerim Ağa Konağı’nın yanındaki sokaktan yukarıya doğru çıkarsanız tipik Birgi evlerinden oluşan güzel bir sokak sizi karşılayacak. Tarihin arka sayfalarında dolaşıp U çizerek meydana geri dönebilirsiniz.Bu sokakta yer alan Sandıkoğlu Konağı 19.yüzyılda yapılmıştır. Sandıkoğulları’nın konağı iken bugün belediyeye ait. Üst kattaki oda duvarlarındaki İstanbul manzarası ile dikkat çekmektedir.

Derviş Ağa Camii, Hamamı ve Medreses i;Derviş Ağa, çok fakir bir adammış. Bir gün rüyasında bir derviş gezmesini öğütlemiş. Derviş Ağa kendini yollara vurmuş. Birgi’ye geldiğinde rüyasına aynı derviş girmiş ve burada kalmasını öğütlemiş. Birgi’ye yerleşen fakir bir gün rüyasında bu kez bir gömünün yerini öğrenmiş aynı dervişten.kazdığında bir küp altın bulduğu rivayet ediliyor. Birgi’ye medrese, hamam ve camii yaptırarak bulduğu altınlar için Birgi’ye bir çeşit teşekkür etmiş.

Demirli Mağaza; Derviş Ağa Camii’nin bahçesinde erken dönem Osmanlı mağazacılığın ilk örneklerinden olan Demirli Mağaza bulunuyor. Halen Sem İpekçiliğin satış mağazası olarak hizmet veriyor. Osmanlı’dan bugüne mağaza olarak kullanılmaya devam ediyor olması açısından çok güzel bir örnek.

Küp Uçuranlar Kulesi; Demirli Mağaza’dan Cumhuriyet Meydanı’na doğru çıkarsanız Küp Uçuranlar Kulesi’ni göreceksiniz. Kule şu an restorasyonda olduğu için etrafı iskele ile kaplı. Birgi’ye adını veren (Pyrgion) Ortaçağ’dan kalma bir gözetleme kulesi burası.

Güdük Minare; Birgi’nin ortasından geçen Birgi Deresi şehri ikiye bölüyor. Derenin karşısındaki yerlerden biri Güdük Minare; Aydınoğulları döneminde yapılmış olan camiiden geriye kalan minaresi. Dervişağa Camii’nin hizasından baktığınızda eski Birgi evleri ile birlikte güzel bir manzara veriyor.

Çakırağa Konağı; Birgi’de gezilecek yerler listesinin ilk sırasında yer alan ancak şu an ziyarete kapalı olan Çakırağa Konağı. Kapısında yıkılma tehlikesi nedeniyle ziyarete kapalı olduğuna dair bir bilgi var sadece.

Yöresel ürünler pazarı;Tarih boyunca ipek böcekçiliği ve ipek üretimi yapmış olan Birgi’de hemen meydana yakın büyükçe bir yöresel ürünler pazarı var ve ipek ürünlerini burada bulmanız mümkün.Şu an ipek böceği yetiştiren kimse yokmuş ne yazık ki, ipek dışarıdan alınıp burada işleniyormuş. Pazarda oya işleri, köyde yetiştirilen kestane, ceviz gibi yöresel pek çok ürün bulmanız da mümkün.

Birgi’de nerede kalınır

Birgi’de restore edilmiş eski taş konaklarda konaklayabileceğiniz gibi, daha ekonomik fiyatlara kalabileceğiniz pansiyonlar da var. Eski taş konaklarda kalmak isterseniz; Saliha hanım Taş Konak, Kadılar Paşazade Konağı, Birgi Yeni Gelin Evi, Birgi Ata Konağı, İzzet Paşa Konağı, Cemile Sultan Butik Otel gibi başka seçenekler de mevcut özellikle favori yerim kahvaltısı çok iyi olan ‘Arekna’ restorasyon sonrası ilk konuğu Çağan Irmak olmuş.

Arekna avlusunda geçmişte çocukken çok oynadığımız tahta ve çivilerden yapılan ve bozuk para ile oynanan parmak futbolu oynayabilir,ve organik bitki çaylarından içebilirsiniz.

Birgi’de Ne Yenir

Birgi Köyünde organik lezzetler bulunuyor. Meşhur Ödemiş patatesinin kullanıldığı çok çeşit patates yemeğinin lezzetini keşfedebilir, karadut suyunun karla karıştırılmasıyla yapılan karadutlu kar helvası yiyebilir, bir çeşit peskimet olan Besmet deneyebilirsiniz.

Birgi’ye 20 km kadar uzaklıkta yer alan nefis göl Gölcük’ü de görmenizi tavsiye ederim. Kışın donan göl, yaz döneminde ise oldukça nezih bir iklimle misafirlerini ağırlıyor.

Eğer Salı günü Birgi gezisi yapacaksanız Tire Salı Pazarını da rotanıza ekleyin. Köyün her tarafından görülen ceviz ve kestane ağaçlarının hasadı Ekim sonu Kasım gibi yapılıyor. Sonbaharda keyifli bir rota olabilir. Esnaf lokantalarında oğlak güveç, soğan yahni ve tahinli baklavaların tadına bakabilirsiniz. Kestanesi ve kuru inciriyle de meşhur olan Birgi’de kış aylarında mutlaka çıtır çıtır kestaneyi denemelisiniz. Tarihi konakların içinde organik ürünlerle donatılmış bir köy kahvaltısı yapabilir, meşhur Ödemiş köftesi tadına bakabilirsiniz. Leziz Töngül pidesini de mutlaka deneyin.

Anadolu tarihinde önemli yere sahip olan Birgi, koruma altında olması, iyi restore edilmiş evleri ve mis gibi havası ile yolunuzu değiştirip mutlaka uğranması gereken yerlerden, Birgi’ye gelmişken Ödemiş, Lübbey Köyü, Bozdağ ve Gölcük rotanıza ekleyebileceğiniz görülmesi gereken yerler. Ödemiş halk pazarından mutlaka meşhur ödemiş patatesi ve kestane ve zeytin alın..pazarı gezdikten sonra çıkmadan köylü ablaların yaptığı muhteşem lezzette olan gözlemelerden mutlaka tadın.

 "Hayat ya cesur bir maceradır ya da hiçbir şey!