İslam ülkelerinde görebileceğiniz en reel durum, rasyonalizmden uzak muhafazakârlıkla iç içe geçmiş, baskın bir yoksulluk ve yoksunluk kültürünün yarattığı travmadır.  

Dolayısı ile bu tür vakaların görüldüğü ülkelerde sağlıklı bir seçmen davranışından söz edilmesi akla ziyan sonuçlar verebilir. Maalesef bu Türkiye’de böyle olduğu gibi yakın komşumuz İran içinde aynı. İran Cumhurbaşkanlığı seçimleri… İran'da 18 Haziran Cuma günü 1979 devriminden bu yana 13'üncüsü düzenlenen cumhurbaşkanlığı seçimlerinde 42 yılın en düşük seçime katılım oranı yaşandı. İran'daki cumhurbaşkanlığı seçimlerini ruhani lider Ayetullah Ali Hamaney'in yakın çevresinden muhafazakâr aday İbrahim Reisi kazandı. 

Toplam 59 milyon seçmenin bulunduğu İran'da Cumhurbaşkanlığı seçimlerinde oyların yüzde 62'sini alan İbrahim Reisi, ülkenin 8. Cumhurbaşkanı oldu. Seçime düşük katılımın sebepleri… Rejim muhalifleri ve reform yanlıları, Cumhurbaşkanlığı seçimlerinde güçlü adayların veto edildiğini belirterek Velayeti Fakih rejiminin muteber adamı İbrahim Reisi'nin rakipsiz yarıştırıldığını ifade etmişler, seçimi boykot çağrıları yapmışlardı. Seçmenlerin sandığı çözüm görmemesinin farklı sebepleri söz konusu. İranlı seçmenlerin bir kısmı, sistemde bir değişikliğin olmasıyla ilgili ümitlerini yitirdikleri için oy kullanmadılar. Diğer kısmı Anayasayı Koruyucular Konseyi'nin bazı reformist ve ılımlı muhafazakâr adayları elemesine tepki gösterdi. Hatırı sayılır bir seçmen kitlesi de Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani hükümetinin vaatlerini yerine getirmediği için sandığa gitmekten geri durdu. 

Rejimin soğuk otoriter yüzü; “sansürcü Reisi” seçimi nasıl kazandı?

Bugün Türkiye’de erken seçim olsa, nasıl muhalefet yolsuzluk iddiaları üzerinden iktidara yüklenme stratejisi izleyecekse aynı metodu İbrahim Reisi İran’da uyguladı. İbrahim Reisi, büyük karizmasıyla değil, ancak yargının başı olarak, yozlaşmış yetkilileri kovuşturmak söylemi ile popüler bir kampanya yürüttü. Reisi, dini Rehber Hamaney'in atadığı en üst düzey yetkili yargıç  konumunda iken  önüne düşen üst düzey devlet yetkililerinin kamuoyuna yansıyan bir dizi yolsuzluk davasını Cumhurbaşkanı seçildiği takdirde ortadan kaldırma kararlılığını sergiledi. Muhafazakar kanadın adayı İbrahim Reisi, reformist ve ılımlı muhafazakarların adayı Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani’yi 'kasetle' tehdit etmişti. Seçim kampanyasında yolsuzlukla mücadeleyi sürdürmeye, düşük gelirli aileler için dört milyon yeni ev inşa etmeye ve "güçlü bir İran için bir halk hükümeti" kurmaya söz verdi. 

Reisi, Şii din adamlarına ve nüfuzlu tüccar sınıfına yakın olan geleneksel muhafazakârların yanı sıra Batı karşıtı bir duruşta birleşen aşırı muhafazakârlardan destek aldı. Ayrıca, "ifade özgürlüğü”nü ve "tüm İran vatandaşlarının temel haklarını" savunma sözü vererek, elini geleneksel seçmen tabanının ötesine uzatmaya çalıştı. Ama rejimin sert yüzünü göstermekten geri durmadı ve devrim karşıtlarına çok sert mesajlar gönderdi, "İslami merhamet ve bağışlamadan bahsedenlere cevap veriyoruz: İsyancılarla sonuna kadar yüzleşmeye devam edeceğiz ve bu fitneyi kökünden sökeceğiz" dedi.

Af konusu, lugatında yer almayan Reisi tescilli infaz memuru…

İslamcı kesimin kanaat önderlerinden, istihbarat kurumlarının dikkate aldığı ve sorumlu başkanların zaman zaman istişarede bulundukları İran Uzmanı Süleyman Arslantaş, seçim öncesi yaptığı değerlendirmede, 1990-1995 yılları arasında Tahran Başsavcılık görevini üstlenen İbrahim Reisi'nin, 1988’de Humeyni’nin oluşturduğu Devrim muhaliflerini yargılama görevi verilen dört kişilik heyetin de üyesi olduğunu, zaten bu görevi nedeniyle, o yıllarda idam edilen yüzlerce devrim muhalifinin infaz sorumlusu olarak da bilindiğini yazmıştı.

-Süleyman Arslantaş- Arslantaş  boşuna konuşmuyor. Bir bildiği var. Ta yıllar önce İran'da devrimden sonra insan hakları konusunda iktidarı tenkit eden Ayetullah Hüseyin Ali Muntazeri; “Güce, zulme, halkın kullandığı oylarını gizlice değiştirmeye, öldürmeye, kapatmaya, tutuklamaya ve Stalinist ve Ortaçağ işkence yöntemleri kullanmaya, baskı uygulamaya, gazetelerin sansürüne, kitle iletişim araçlarının önünü kesmeye, toplumun aydınlanmış ve seçkin kesimini yalan yanlış gerekçelerle hapse atmaya ve hapishanede onları sahte itiraflara zorlamaya dayanan bir rejim lanetlidir ve gayrimeşrudur.” demişti. -Ayetullah Hüseyin Ali Muntazeri, Hamaney- Bunu söyleyen sıradan birisi değildi. Ayetullah Uzma makamına ulaşmış, İran devriminin ikon ismi dini lider Ayetullah Ruhullah Humeyni’nin bir dönem vekil atadığı Hüseyin Ali Muntazeri, Reisi'yi 1988'de İranlı siyasi mahkumların infazına karışan dört kişiden biri olarak adlandırmıştı.  Resmi rakamlara göre 3-4 bin civarında olan idam kararlarının sayısı, insan hakları örgütlerinin ve muhaliflere göre 30 bin olarak açıklanmıştı. Ayetullah Muntazari; İbrahim Reisi ve ekibine “tarih sizi, insanlık suçu işleyen caniler olarak yâd edecektir” demişti Muntazeri bunları hangi olay üzerine neden söyleme gereği hissetmişti? İranlı siyasi mahkumların 1988'deki infazları, 19 Temmuz 1988'de başlayan ve yaklaşık beş ay süren İran genelinde siyasi mahkumların devlet destekli bir dizi sistematik infazdı. Uluslararası Af Örgütü'ne göre bu süreçte, "binlerce siyasi muhalif, ülke çapında İran'ın gözaltı merkezlerinde sistematik olarak zorla kaybedilmeye maruz kaldı. Bu süre zarfında öldürülenlerin çoğu işkenceye maruz kaldı." 

Süleyman Arslantaş, seçim ibresinin Seyyid İbrahim Reisül Sedati olarak bilinen İbrahim Reisi’nin en kuvvetli aday olduğunu gösterdiğini, birçok önemli şahsiyetin de Reisi’nin seçimleri kazanacağını ifade ettiğini, bunlardan Reisi’nin hocası da olan güçlü isim Ayetullah Mahmut Haşimi Şahrudi başta olmak üzere İran’nın önde gelen sünni âlimlerinden Mevlevi Abdulhamid İsmailzehidi’nin de muhazakar aday İbrahim Reisi’yi desteklediği  bilgisini vermişti. 

“Peygamber torunu” İbrahim Reisi…

İslam Dünyasında en çok istismar edilen hususlardan birisi de “seyyidlik” mevzusudur. Peygamber neslinden geldiğini söyleyenler için itibar, saygı görmenin yanısıra, politik kariyer edinmeyi de kolaylaştırır. Bu konuda bir sıralama yapılsa inanın Türkiye, kesinlikle liste başına oturur. Hususen Şark vilayetlerimizde elinizin dokunduğu size Seyyid, Şerif, Bekri veya Ömeri olduğunu söyleyebilir. Bu seyyidlik konusu, Türkiye'de en fazla Kürt kökenli yurttaşlar arasında istismar ediliyor. Yahu adamların Araplığı yok ama her biri peygamber soyundan geliyor? Ya Peygamber Arap değil ya bunlar Seyyid değil?  Abartmıyorum bu durum o kadar vahim ki, ülkemizde kişi başına düşen Seyyid sayısı, kişi başına düşen gayri safi milli hasıla kadar. Osmanlı’daki Nakibül Eşraf kurumunun varlığı ne kadar önemliymiş bir kez daha anlıyoruz. Hiç olmazsa önüne gelen kendini Seyyid /Şerif ilan edemiyordu.  Sanırım İran'da bu konuya biraz daha özen gösteriliyor. Öyle çakma şecerelerle kimse ortaya çıkıp ben “Seyyidim” diyemiyor. Seyidler, diğer dini paye sahiplerinden kendilerini ayırmak için siyah sarık kullanıyorlar. İslam Peygamberi Hz. Muhammed'in soyundan geldiği anlamına gelen siyah sarığı ile Reisi, dinin delili, ispatı, kanıtı anlamına gelen "Hüccetullah-islam". Bu payesi olanlar, Şii din adamları hiyerarşisinde Ayetullah'ın bir derece altında yer alıyor. Ancak Reisi şimdilerde Ayetullah. 

Saddam Hüseyin’i satan Irak'taki sözde sünni Kadiri - Kesnezani tarikatı, radikal şii İbrahim Reisi'yi neden destekledi? Kesnızani, Süleymaniye vilayetine bağlı Çamçamal Bölgesinde mevcut olan Kürt aşiretlerinden. Aşiret liderleri aynı zamanda Kadiri tarikatı Şeyhi. Şeyh olmak burada kan bağı ile mümkün. İngilizler, Irak’ı işgal ettiğinde tarikatın lideri Şeyh Abdulkadir, İngilizlere karşı direnişi destekleyerek müritleriyle birlikte silahlı mücadele vermiş aynı zamanda fakir halka yiyecek dağıtır.  Şeyh Abdulkadir, hutbe ve vaazlarında halkı İngiliz işgaline karşı direnmeye davet etmiş bir direnişçi. Bunun üzerine işgalci İngiliz askerleri, Şeyh’in ikamet ettiği köye saldırıp halkı katletleder. Ailesiyle birlikte köyden kaçan Şeyh Abdulkadir, İran’a sığınır ve 1919 yılında vefat edene kadar İran’da yaşar. Vefatından sonra cenazesi tekkesinin bulunduğu Kerbeçne köyüne gömülür. Şeyh Abdulkadir’den sonra Şeyh Hüseyin tarikatın başına geçmiş, o da Birinci Dünya Savaşı’nda İngilizlere karşı mücadele etmiş, 1938 yılında ölünce yerine günümüzdeki Şeyh Nehro Kesnezani'nin babası Şeyh Abdulkerim tarikatın Şeyhi olur.  Şeyh Abdulkadir'in torunu Kesnizani Şeyhi Muhammed ise Irak'ın işgalinden önce ABD ile anlaşarak Iraklı askerlerin işgal güçlerine karşı direnişe geçmesine mani olmak gibi bir ihanetle hatırlanıyor. Kürtçe anlamı ''kimse bilmiyor'' olan Kesnizaniler'in Irak topraklarının direnilmeden işgal güçlerine teslim edilmesinde önemli rol oynamıştı. 1980’li yıllardan itibaren halk dışında devlet kademelerinde de mensupları çoğalan tarikat, Iraklılar arasındaki yaygın söylentiye göre, Saddam Hüseyin’in yatak odasına kadar girmişti.

-Nehro Kesnezani- Kadiri-Kesnezani tarikatı lideri Şeyh Nehro Kesnezani, Rojhılat ve İran’daki taraftarlarına çağrıda bulunarak, İran cumhurbaşkanlığı seçimlerinde muhafazakâr aday İbrahim Reisi’yi desteklemelerini emretti. Dünya ve Kuzey Irak bölgesel Kürt yönetimi  sınırları dahilindeki bazı Kürtlerin Şeyhi Kadiri Kesnezani taritakı lideri Şeyh Nehro Kesnezani, yayımladığı bir video ile Rojhılat ve İran’daki mürit, derviş ve taraftarlarına seslenerek, 18 Haziran’da gerçekleştirilecek olan İran cumhurbaşkanlığı seçimleri için sandık başına gitmelerini istedi. Seçimlere katılımı “ulusal bir görev” diye adlandıran Kesnezani, taraftarlarına Yargı Erki Başkanı İbrahim Reisi’ye oy vermeleri çağrısında bulundu. Reisi’yi “en iyi ve en uygun” aday olarak tanımlayan Şeyh Nehro Kesnezani, “Biz Reisi’yi uygun görüyoruz, çünkü o Peygamber soyu Ehli Behyt’tendir. İran ülkesi ve halkları ve tüm renklerine hizmet edebilir” dedi. Bu çağrıyı yapan Şeyh Nehro, babası Şeyh Muhammed Kesnezani’nin, 4 Temmuz 2020’de ABD’de tedavi gördüğü hastanede, 82 yaşında vefat etmesinin ardından tarikatın lideri oldu. Şeyh Muhammed’in cenazesi ABD’den Süleymaniye’ye getirildiğinde Rojhılat’tan binlerce mürit sınır kapılarındaki yasağı ve güvenliği dinlemeden Kürdistan Bölgesi’ne geçmişti. Şimdi uluslararası bu ensest ilişkiler ağına bakıldığında ne söylenebilir?  Herhalde en uygun olanı “at izi it izine karıştı” olurdu.  

Bir tarafta CIA bağlantılı olduğu iddia edilen tarikat, diğer tarafta sözde ABD'nin yaptırım uyguladığı İran'ın seçilmiş, çiçeği burnunda Cumhurbaşkanı. Çık işin içinden çıkabilirsen? Irak Kürt Bölge Yönetimi başkanı, İran'ın seçilen Cumhurbaşkanı Seyyid İbrahim Reisi'ye gönderdiği bir mesajda, seçilmesinden dolayı onu tebrik ederken, Tahran ile Bağdat-Erbil ilişkilerinin güçlendirilmesinin "iyi komşuluk temeli ve ortak çıkarlar doğrultusunda" olmasını umduğunu belirtti.

Meşhedi Cumhurbaşkanı Reisi…

İbrahim Reisi, bir rivayete göre “İmam Rıza”nın torunlarından. Ailesi Meşhed'de bulunan İmam Rıza Türbesinin hizmetinde bulunmayı görev bilmiş.  Meşhed bir Türk şehri. Ancak ailesi ve kendisi Meşhetli olan İbrahim Reisi, Türk kökenli mi bilinmiyor. Farisi veya Kürt olduğu söylentisi yaygın. Seyyidliği ise ailesinden menkul. İran’da Türk nüfusu 20 milyon ile 35 milyon arasında. Azeriler dışında İran’da yaşayan görece küçük Türk toplulukları da var. Horasan eyaletinde, özellikle İmam Rıza’nın türbesinin bulunduğu Meşhed kentinde, yaklaşık 800 bin civarında Gazneli Türk yaşıyor. Reisi, resmi biyografisine göre, 2018'den beri Meşhed'de Şii medresesinde ders veriyor. 2016 yılında dini rehber Hamaney, Reisi'yi Meşhed'deki Meşhed’deki İmam Rıza Türbesi’ne vakfedilen mal ve servetleri yöneten Astan-i Kudsi Rezevi’nin, büyük bir endüstriyel ve mülk varlık portföyünü kontrol eden bir hayır vakfından sorumlu tuttu. İran’daki en güçlü vakıf olan 7 Mart 2016’da Dini lider Hameney tarafından atandığı, Ayetullah Seyyid İbrahim Reisi muhafazakar kesimin liderlerinden. Muazzam bir siyasi nüfuza sahip bir ekonomik imparatorluğu kontrol eden vakfın başkanı olarak atanması, yalnızca adli sicili nedeniyle değil, aynı zamanda Meşhed'in Cuma namazı lideri Ayetullah Ahmed Alamolhoda ile olan bağlarından da kaynaklanmıştı. 

Reisi, seçimlere ülkenin başsavcısı ve Meşhed’deki “İmam Rıza mabedinin hamisi” sıfatı ile girdi ve İran halkından oy istedi. İbrahim Reisi'nin eşi Jamileh Alamolhoda… 14 Aralık 1960, Meşhed doğumlu, İran’ın yeni Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi, Tahran'daki Şehid Beheşti Üniversitesi'nde eğitim bilimleri öğretim görevlisi, 1966 doğumlu Jamileh Alamolhoda ile evli. Çiftin İki kızı var. Reisi, Cuma namazı imamı ve dini liderin Meşhed temsilcisi Ahmed Alamolhoda'nın damadı. Camile Hanım, Tahran'da bulunan Shahid Beheshti Üniversitesinde Eğitim Felsefesi  alanında çalışıyor. Oldukça donanımlı. Türkiye’deki muadilllerini sulu dereye götürür susuz getirir. Kendisini taktığı eşarp veya giydiği kundura ile değil bilgisi ile ispat etmiş sosyal bilimci. Pedagog/felsefeci Yrd. Doç. Dr. Jamileh Alamolhoda "Aile ve Okul Etkileşimini Düzeltme ve Tamamlama Alanları" gibi konularda yazıyor çiziyor konuşuyor. Belki de eşinin eğitim politikasını o belirleyecek. Camile Hanımın babası ise Meşhed Cuma İmamı Hüccetullah  Ayetullah Seyyid Ahmed Alamolhoda. Reisi’nin en büyük destekçisi eşinin babası Ayetullah Seyyid Ahmed Alamolhoda… Beheşti ve Humeyni çizgisinden gelen Ayetullah Seyyid Ahmed Alamolhoda  "devrimin liderine karşı eşi görülmemiş hakaretler karşısında sessiz kalması" (Ali Khamenei) için saldırdığı ve "reform" konusunda uyardığı Uzmanlar Meclisi'nin önceki başkanı mütevveffa Ali Ekber Haşimi Rafsancani'nin güçlü bir eleştirmeniydi. -Ayetullah Seyyid Ahmed Alamolhoda- Meşhed'in önde gelen isimlerinden Reisi'nin kayınpederi, ülkenin en tartışmalı din adamlarından biri. 76 yaşındaki Ayetullah Ahmed Alamolhoda, Meşhed'de konserleri yasakladı ve kadınların şehirde bisiklete binme haklarının olmadığını söyledi. Ayetullah, daha önce bazı İranlı kadınların kendilerini Hz.Muhammed'in kızı Hz. Fatıma’dan daha çok “Sophia Loren”i model aldığına dair endişelerini dile getirmişti. Sophia Loren'den söz etmesi, hem yaşını ele veriyor hem de bilinçaltını.  jâme'e-ye rowhâniyat-e Mobarez /Muharip Ruhban Derneği başkanı olan Reisi; İran rejim sisteminde ruhani (Şii din adamlarının), asker ve güvenlik güçlerinin temsilcisi ve Uzmanlar Meclisinin üyesi.  Reisi, Devrimin önemli simalarından Ayetullah Muhammed Behişti’nin özel eğitimi ile Kum’da yetiştirdiği yetmiş kişilik talebe grubundandı. Beheşti ile birlikte eski yargı organı başkanı Ayetullah Musevi Erdebili ve Hameney de bu kadroyu eğitenlerdendi. Hameney ve Reisi arasındaki yakınlık Reisi’nin öğrenciliğine uzanıyor. Reisi’nin kritik görevlerinden biriside devrim sonrası ayaklanmaların olduğu ve Arapların yoğun yaşadığı Huzistan eyaletindeydi. Eyalette yer alan Mescidi Süleyman şehri, sol örgüt ve grupların kontrolüne geçmişti. Humeyni’nin olayları bastırmak üzere gönderdiği Ayetullah Şeyh Hadi Mervi de kendisine Reisi’yi yardımcı atamıştı. 

ABD ve Avrupa Birliği 2019’da İran’da ülke çapında gerçekleştirilen hükümet karşıtı protestolar sırasında yaşanan insan hakları ihlallerindeki rolü nedeniyle Reisi’ye yaptırım uygulama kararı aldı. Uluslararası Af Örgütü, “cinayet, zorla kaçırma ve işkence” gibi insanlığa karşı suçlara karıştığı iddiasıyla İran’ın yeni Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi hakkında soruşturma açılması çağrısında bulundu. İbrahim Reisi, şimdi İran Cumhurbaşkanı ve Dini Lider Ali Hamaney'in olası halefi. İran Türklüğü, “Güney Azerbaycan Özgürlük Hareketi” sandık başına gitmeyerek Reisi’ye şans tanıdı. Muhalefeti desteklemediler.