Merkez Bankası’nın, TBMM Dijital Mecralar Komisyonu’na sunduğu, “Kripto Varlıklar Raporu”nda, Türkiye’de kripto para edinimi, kullanımı ve satışına ilişkin ilginç tespitler yer aldı. Yerli ve yabancı 40 kripto varlık satış platformu dışında, ATM’ler ve kripto para bürolarından da alım-satım yapılabildiği belirtilen raporda, Türkiye’de dokuzu İstanbul, biri İzmir’de olmak üzere toplam 10 kripto varlık ATM’si bulunduğu, bunların bankalar tarafından değil çeşitli üçüncü taraf şirketler tarafından işletildiği kaydedildi. Raporda, ATM’lerde yapılan işlemlerin 6493 sayılı Ödeme ve Menkul Kıymet Mutabakat Sistemleri ve Elektronik Para Kuruluşları Hakkında Kanun kapsamında değerlendirilmesi için inceleme başlatıldığı açıklandı.

Raporun, “Türkiye’de Kripto Varlıkların Edinimi, Kullanımı ve Satışı” başlıklı bölümünde, ülkemizdeki kripto varlık hareketliliği mercek altına alındı. Türkiye kökenli ve küresel kripto varlık alım satımı yapan 40 civarındaki platformdan, TL ile işlem yapılabildiği dile getirilen raporda, Türkiye kökenli platformlarda 6 Mayıs itibarıyla 28 milyar TL işlem hacmi gerçekleştiği, küresel platformların verilerine ulaşılamadığı için işlem hacminin bu rakamın çok çok üstünde olduğu ifade edildi.

Günlük limit 1 milyon TL

İlk defa kripto varlık alabilmek için öncelikle kripto varlık alım satım platformlarının birinde hesap açmak gerektiği belirtilen raporda, çoğu platformda günlük yatırma ve çekme limitinin 1 milyon TL, aylık yatırma ve çekme limitinin ise 5 milyon TL olduğu aktarıldı. Merkez Bankası’nın kararıyla 30 Nisan 2021’den itibaren kripto varlık alım satımında bankaların fon transferine aracılık etmesinin yasaklandığı aktarılan raporda, bu tarihten önce bankaların yanı sıra ödeme ve elektronik para  kuruluşları aracılığıyla da kripto varlık alım satım platformlarına fon transferi yapılabildiği anımsatıldı.

Raporda, kara paranın aklanmasının önlenmesi amacıyla 1 Mayıs 2021 itibarıyla kripto platformlarına kimlik doğrulaması yapma zorunluluğu getirildiği vurgulandı.

Raporda, merkezi olan kripto varlık alım satım platformlarının yanı sıra P2P (uçtan uca) işlemlerle de kişiler arasında kripto varlık değiş tokuş işlemi gerçekleştirilebildiği anlatılarak, “P2P alışverişler, bireylerin bir finansal kuruma gitmeye gerek kalmadan para birimlerini hesaplarından başkalarının hesabına taşımasına izin verir. Dolayısıyla kişilerin merkezi alım satım platformları gibi bu platformlarda hesap açarak ve fon aktararak kripto varlık alım satımı yapması ve platformlarda gerçekleştirilen işlemlere likidite sağlayarak komisyon geliri gibi kripto varlık elde etmesi mümkün” bilgisi verildi.

Halka arz yöntemi

Raporda, Türkiye’de kripto para temin edilmesi için kullanılan yöntemlerden birisinin de ilk halka arz (Initial Coin Offering, ICO) olarak isimlendirilen kripto varlıkların ilk defa dağıtılması faaliyeti olduğu aktarıldı. Raporda, ICO’ların kripto varlık ihraççıları tarafından yürütülen bir projenin fonlanması amacıyla ya da ihtiyaç duydukları sermayeyi elde etmeleri için kullanılabileceği belirtilerek, bu şekilde isteyen kişilerin hem Türkiye’den hem de sınır ötesi ihraççılardan kripto varlık temin etmesinin mümkün olduğu kaydedildi.

Kripto büroları

Raporda, Türkiye’de kripto varlık temin etmek amacıyla kullanılan bir diğer yöntemin kripto varlık ATM’leri olduğu, mevcut durumda dokuzu İstanbul, biri İzmir’de olmak üzere 10 kripto varlık ATM’si bulunduğu belirtildi. Bu ATM’lerin normal ATM’ler gibi bankalar tarafından değil, çeşitli üçüncü taraf şirketler tarafından işletildiği aktarılan raporda, “Bu ATM’ler genellikle nakit ya da kart ile işlem yapılmasına ve kişilerin kripto varlık cüzdanlarına ATM’lerden gerçekleştirilen işlemlerle kripto varlık aktarılmasına olanak sağlamaktadır” denildi.

Raporda, ATM’lerde yapılan bahse konu işlemlerin 6493 sayılı Ödeme ve Menkul Kıymet Mutabakat Sistemleri ve Elektronik Para Kuruluşları Hakkında Kanun kapsamında değerlendirilmesi için inceleme başlatıldığı açıklandı.

ATM’lerin yanı sıra kripto varlık alım satım büroları bulunduğu da bildirilen raporda, kişilerin bu bürolarda kripto varlık cüzdanlarına kripto varlık ekleyebildiği, cüzdanlarındaki kripto varlıklarını başka kripto varlıklar ile nakde dönüştürebildikleri anlatıldı.

Bağış ve imza kampanyası

Türkiye’de madencilik faaliyetinin de yürütülmekte olduğu bu kapsamda Bitcoin elde edilebileceği belirtilen raporda, “Yukarıda sayılan yöntemlerin dışında bağış ile kripto varlık elde etme, belirli internet sitelerinde yapılan çeşitli faaliyetler (imza kampanyalarına katılma, reklam izleme ya da ankete katılma gibi) karşılığında kripto varlık elde edilmesi mümkün görünmektedir” denildi.

Türkler yatırım amaçlı kullanıyor

Raporda, Türkiye’de kripto varlık kullanımının, “yatırım amacıyla” olduğu tespiti yapıldı. Raporda, “Özellikle fiyatlarında astronomik düzeyde oynaklıklar görülmesi, kısa zamanda çok fazla yükselmesi gibi durumlar, bazı kişiler için bu varlıkları diğer yatırım araçlarına göre daha cazip hale getirmektedir” değerlendirmesi yapıldı. 16 Nisan 2021’de karılan yönetmelikle ödemelerde kripto varlıklarının kullanılmamasının sağlandığını anımsatılan raporda, bu düzenlemenin, “aşırı oynaklık” dışındaki gerekçesi şöyle açıklandı:

“Kripto varlıklar yapıları gereği işlemlerin takibinin oldukça zor olması ve işlemin taraflarının bilinme yükümlülüğü bulunmaması nedeniyle yasa dışı faaliyetler için kullanılabilmektedir. Özellikle gizlilik kripto varlıkları olarak isimlendirilen bir çeşit kripto varlıklar sadece işlemin tarafları tarafından görünmesine ve tarafların birbirleri tarafından bilinmesine gerek olmadan işlemlerin gerçekleştirilmesine olanak sağlamaktadır. Bu tür durumlarda, bahse konu varlıkların suç gelirlerinin aklanması ve terörizmin finansmanı başta olmak üzere çeşitli yasa dışı faaliyetin gerçekleştirilmesi amacıyla kullanılması mümkün olabilmektedir.”