İngiltere Uluslararası Yardım ve Kurtarma Teşkilatı UKISAR’dan gelen bir sağlık çalışanı olan Deborah Swann arama kurtarma çalışmaları için geldiği Antakya izlenimlerini Dr. Sine Aras Akten İle paylaştı.

Dr. Sine Aras Onu ilk ufak bir kız çocuğu ve annesi ile gülümsemeye çalıştığı fotolardan birinde gördüm diyerek zaman zaman trajik, zaman zamanda duygusal boyutlarıyla çarpıcı detaylara yer verdiği Deborah Swann’dan deprem bölgesine ilişkin izlenimlerini paylaştı.

İşte bir yabacının gözüyle deprem bölgesinde arama kurtarma çalışmalarında yaşanan duygu yüklü izlenimler ve Anadolu insanın sıcaklığını, misafirperverliğini ve tüm yoklara rağmen nasıl bir paylaşma ve kardeşlik duygusuna sahip olduğunu gösteren o anlar.... 

Dr. Sine Aras Akten    

Maskelerin altında soğuktan kıpkırmızı olmuş burnuyla ve gözlerinde yasla aniden çekildiği belli bir foto. Elinde ona verilmiş sarıpapatyalar dikkatimi çekti ve bir diğer elinde de kahve bardağı. Anne ve kızı onu öyle bir sarmışlar ki. Ufak çocuğun yüzündeki güven hissi. Onun gülüşü…

Sizi onunla tanıştırmak bir sağlıkçı gözüyle onun depremde yaşadıklarını konuşmak boynumun borcuydu. Onu buldum ve büyük bir memnuniyetle karşıladığı bu görüşmeyi size iletmek istedim.

Deborah Swann, İngiltere’den gelen deprem bölgesinde 10 gün içinde “Sarı Melek” diye ad takılan acil durum hemşiresi. Fotoğrafında gördüğüm elindeki papatyalar kadar güzel bir ruh…

 Röportaj sırasında, ufak bir ekiple Antakya’ya geldiklerinde benimle konuşurken yaşayacaklarının hiç birinin farkında olmadığını söylerken sesi durakladı.  Sakin ve neşeli bu sesin aniden derin bir sessizlik sonrası ritmini yakalamaya çalışmasından anladım; ilk soru “Nasılsın?“ olmalıydı.

'Deborah, Nasılsın?' dedim.

Kısa bir sessizlikten sonra normalleşmeye çalıştığını anlattı. Geçenlerde alışveriş yaptığı yerde önünde cereyan eden sıra kavgasının dahi ne kadar gereksiz bulduğunu anlatırken ”insanlar ne kadar şanslı olduklarını unutup, ayrıntıda birbirinin yakasına yapışıyor; hayret etmeye depremden sonra başladım sanırım..” diyebildi. Sesindeki heyecan ara ara sorduğum sorular ile değişiyordu. Merak etmiştim. Nasıl bir insandı. İleri düzey acil eğitimi almaya karar verdiği ve eğitim içinde gecen 6 yıl ardından ilk zorlu görevi Antakya sevkiyatı olmuştu. Deborah Royal College’in Acil Departmanı’ndan aldığı diplomasi ile büyük Travma Merkezleri’nden biri olan Addenbrooke Hastanesi’nde görev yapan bir hemşire. Görev emrini Antakya’dan önce Moğolistan ve Costa Rica’nın yaşadığı felaketlerde de almış. Birçok kuruma acil durumlar hakkında sunumlar yapan Deborah, Dunya Siradisi Tip ( World Extreme Medicine) de öğretim görevlisi. UKISAR’da yaklasik on yıldır çalışıyor. Deneyim ve eğitimi ile herhangi bir ölçekte bir felakete hazır tam donanımlı bir kadın. UKISAR, 1993’ de kurulmuş ve 15 Yangın ve Kurtarma Ekibi ile tam teşekküllü bir kurum. Yaklaşık 25 yıldır birçok ülkenin felaketine yardım ekipleri yollamış bir kurum. Deborah bu kurumun içinde görevli. Belli vardiyalar ile çalışıyorlar. 3 Ay çalışıp 3 ay kendi isleri ile ilgileniyorlar. Sürekli idman yapan sporcular gibi dediği hizmet içi eğitimleri devam ediyor. Ona görev emri detaylarını sordum. 6 saat içinde ülkeden ayrılabilecek konumda bir hazırlıkta olduğunu ve kurumun da ülkeler arası uluslararası yardım çağrısı alır almaz görev emrini nöbette olan ekiplere bildirmekle yükümlü olduğunu söylediğinde biraz şaşkındım. Çünkü hali hazırdaki işinden nasıl izin alabildiğini merak ettim. Deborah, iş sözleşmelerimiz böyle. 6 saat içinde çalıştığımız kuruma bildirebiliyoruz ve görev için yola çıkacağımız özel çantalarımız bile hazırda bekler” dedi. Aniden hazırlık kısmının hiçbir zaman kaybına uğramaması için verilen bürokratik çözümlerini de hayranlık ile dinliyordum.

Birinci gün itibariyle alınan görev emri ile İngiltere ve Türkiye arasında ki yazışmalar ile 7. saatte bize doğru yola çıkmakta olduğunu söylediğinde kalbim biraz daralmaya başladı. Sonraki sorular onu da germeye başlamıştı. Ülkeye 10 kişilik on ekip ve yardım malzemeleri/ bina için ağır Hilte ve Ağır mekanik malzemeler ile 7. saat itibariyle yola çıkmışlardı.  4 takım halinde farklı bölgelere ayrılmak üzere özellikle ağır hasar olduğu iletilen bölgelere dağılmak üzere yoldayken Deborah’a yardım için geliyor olduğu bölge hakkında önceden bir bilgisi olup olmadığını sordum. Soruya bir önceki Nepal görevlendirmesini taban alarak yanıt verdi. Orada ki depremin dağlık bölgelere ulaşım sorunlarını hesaba katmışlardı. “Yıkıntıların olduğu dağlık alanlara ulaşım zor olmuştu” dedi. Antakya’ya giderken yolların durumları hakkında net bir bilgiye sahip olmadıklarını iletti.

Önce İstanbul ve sonra Hatay’a geçilen ve 14 saat sonra Antakya’ya da olduğunda anladığı şey ise, durumun tahminin de zorlayıcı olacağıydı. Yolların da zorlandığı, kara yollarının trafiğinin ve yardımların zorlaşan hava koşulları ile imkansız hale geldiği bir yolculuk ile ikinci günün sabahına karşı Antakya’ya varmışlardı. Vardıklarında hastanelerin yerlerini tespit ederek işe başladıklarını söylüyor. Öncelikle yardımın kesintisiz geçebileceği yolları belirlemek ve en yakın sağlık merkezinin tespiti ile bölgeleri analiz ettikleri bir toplantı ardına. Antakya da 4 ekip olarak dağılmaya karar vermişler. Yardımları binaların yıkım şiddeti ve etrafında toplaşan insanların yardım istekleri ile karar verilen binaları anlattığında sorum onu daha detaylı anlatmaya yönlendirdi.

Hangi binayı seçtiniz? Ve binaların içinde canlı /yaralı insan olduğunu hızla tespit etmeye yarayan aletleriniz var miydi? Diye sordum– Deborah “evet” dedi. “Ayrıca köpeklerimiz de vardı” diye ekledi. Her takımın beraberinde getirdiği eğitimli köpeklerin onlara çok yardımcı olduğunu söyledi. Onun ekibinin kopeğinin adı Vespa imiş. Vespa ve halkın yönlendirmeleriyle binalara yaklaşıp hızla kişilere ulaşmak için mekanik engelleri aşmaya çalıştıkları 11 yardım hikayesini bir çırpıda anlattı. Her bir hikayenin 22 saate yakın bir mucizevi bir çaba ile olduğunu dinledikçe gözlerim doluyordu. Son 2 vatandaşımızın kurtarıldığı hikaye onu çok etkilemişti. Bir otelin içinde kalmış abi ve kardeş. Kardeş Polis ve polis amirliğinden arkadaşlarının yardımı ile yeri tespit edilmiş. 22 saate yakın uğraşılmış bir kurtarma hikayesi. Deborah ara ara onları kurtardıktan sonra da onlarla görüşmek istediğinden bahsetti. Fakat acilen çıkarılan yaralı vatandaşları ambulanslara teslim edip, dinlenmeden bir başka yere gidiyorlarmış. Bu yüzden aklında o kurtarılan kişilerin de yaşamda kalıp kalmadıkları ile gecen bir 10 gün. Her çıkan yaralıyı hareket ettirmeden, ağrı kesici ve damar yolu açılarak teslim etmişler ambulanslara. Yoğun bir dönem olduğu için kopekleri de kendileri de yorulduklarında kısa aralıklarla nöbetleşerek dinlenmişler. Diğer ulusların köpeklerini kullanmışlar. 11 kişi kurtarabilmişler. Tanık olduğu ölümlerden bahsetmedik. Köpeklerin işaret etmedikleri binalarda kurtarma yapmamışlar.

Hayvanlar ile insanların birliktelikleri çağlarca yazılır çizilir. Yakın zamanlarda ishal yaratan bir hastalık olan Clostridum Difficile için hastanelerde laboratuvar kit malzemelerin pahalı tetkiklerini alt edecek bir yol denenmişti. Danimarka’da Dr. Cliff denen bir köpeğin gaytaları koklatılarak neredeyse %100’e yakın doğrulukla bildirdiği vakalar ortaya kondu. Böylelikle hayvanların bu fizyolojik üstünlüklerini kullanarak insanlığı en ucuz yoldan yaptıkları inanılmaz katkıları sadece duygusal yönden kişileri depresyondan kurtaracak yol arkadaşlıklarının ötesine geçiyor. Depremde de bunu görüyoruz. İnsanların yardımına koşan köpeklerin tespitleri ile umit kesilen birçok yıkıntıdan birçok can kurtarılmış. Bu bize bilimin gücünü de gösteriyor. Doğaya karşı değil doğa ile uyumlu olunduğunda yaşamda kalıyoruz. Deborah’a sorduğum soruların detayını yansıtan fotoları da yolladı. Fotoları anlatırken benim onu tanımamı sağlayan fotosunu detaylıca sordum. Bir anne olarak bir çocuğun ona uzattığı papatyaların ondaki etkisini merak ettim. Konu ülkemizin onda bıraktığı izlenimler ile devam etti. Hiçbir şeyi kalmasa da ekmeğini paylaşmak arzusu ile uzun suren kurtarma saatlerinde insanların yaklaşımı onu çok etkilemişti. “Yiyecek yemekleri yoktu. Yıkılmayan evlere girmeye korkuyorlardı ve bunca yokluğun içinde bana zorla bulabildikleri ekmeğin bir parçasını uzatıyorlardı” dedi. Sanırım boğazı düğümlenmiş olacak.. ‘Benim kurduğum bir ailem yok. Burada isim ve yaşamın gereği genelde tek başıma bir hayat kurdum. Fakat anlıyorum ki benim birçok ailem olacakmış’ derken ağlamaklıydı. Ben de ağlamaklıydım.  Özelinde yüzbinlerce ailenin canını yakan bu olayın kalbimdeki ağırlığını ve kaybettiğim Üniversite sıra arkadaşım Dr. Murat Gökpınar ve melek kızı Elif’in hatırasını ona anlattım. İçtenlikle birbirimizi iyileştirmeye çalıştık. Ülkemizin ona minnettar olduğunu ve sadece burada değil, bu ülkede Türkiye’de de bir kız kardeşi olduğunu ilettim. Bana en yakın zamanda oralara geri dönmek ve devamlı yardımlara da destek olmak istediğini iletti. Birlikte bahar ayına belki bir ziyaret ayarlama sözü vererek görüşmeyi sonlandırdık.

Ülkemizde 6 Şubat 2023 tarihinde meydana gelen ve 11 ilimizi de içine alan depremde bildirilen son rakamlara göre 60 bin’e yakın insanimizi kaybettik. Akabinde 13 Mart günü Adıyaman’da sel felaketiyle 20 canimizi daha verdik. Doğanın yasalarının istisnasız işlediğini ve kimseyi ayrı tutmadan 7’den 70’e herkese zarar verdiğini biliyoruz. Artık biliyoruz. Doğaya karşı değil doğa ile uyumlu çevresel şartların bilimsel ve Pratik yaşantımıza yansıtıldığı ortamlarda sağlıkla yaşamak hepimizin hakkidir. Yasam ve ölüm kalım savaşlarında dikkat edilmesi gereken ve muhtemelen bilimin bu ışığının altında birleşebilmektir. “Kader” planını bizim için yapmaya elbette devam edecektir. Fakat biz bu planları daha az zarar ile atlatabilecek akıl ve sağduyuya sahibiz.

Frank Victorl der” Acılara anlam yüklemeyi becerebilirsek ve onları anlamlandırabilirsek, artık acı hüzün veren bir şey olmaktan çıkar ve öğrendiğimiz bir deneyim olarak bize yol gösterir.”

Deborah’ın konuşma biterken ona söylediğim son sözleri söyleyerek bitirmek istiyorum:

“Bazen beden enkazın altında kalır. Bazen biz yaşayan beyinler kalırız. Bedene yapılmış her travma gibi morluklar oluşur. Ruh morlukları oluşur. Bunu geçirmenin yolu, tıpkı bedendeki gibidir. Zaman içinde yine aynı zararı verecek şeyden uzaklaşmayı öğrenerek…! Travma her zaman olur. Başka bir travmayı nasıl atlatacağız ve daha iyisi nasıl önleyeceğiz? Buna yanıt arayarak ve çözümleri uygulayarak iyileşeceğiz.’