2011 yılında O’zbekiston tarixi: (Turkiston Chorizm mustamlakachiligi davrida) isimli kitap, H.J Sodigov, Barzulla Jo'raev tarafından hazırlanarak, Özbekistan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Huzurunda Devlet Ve Toplum Yapısı Akademisi Özbekistan’ın Yeni Tarih Merkezi tarafından yayınlandı. 

Birinci kitapta Türkistan’ın Çarlık Rusya’sının kolonisi haline gelmesi, nedenleri, sömürge sisteminin Türkistan halkına uyguladığı zulmün vahşeti detaylı bir şekilde anlatılıyor. İkinci Kitapta Sovyet Dönemi anlatılıyor. Bu kitabın önemi, Sovyet rejimi sonrasında ilk kez Çarlık Rusyası döneminin sömürgecilik olarak adlandırılmasından kaynaklanmaktadır.  Darısı diğerlerinin başına…

Şimdi soru şu; Sovyetler Birliği döneminde 15 Cumhuriyetten biri olan Özbekistan, Çarlık Rusyası ve Sovyet rejimini, müstemleke/sömürge dönemi olarak adlandırıyor. 

Özbekistanla aynı dönemde aynı süreci yaşayan Azerbaycan’ın bu tanımlamanın dışında kalması mümkün mü? Azerbaycan Cumhuriyeti’nin Devlet Bağımsızlığı Hakkında Anayasa Kanunu’na  göre mümkün değil. 

Azerbaycan Cumhuriyeti’nin Devlet Bağımsızlığı Hakkında Anayasa Kanunu ne diyor?

28 Mayıs 1918’de Azerbaycan Milli Konseyi Bağımsızlık Bildirgesini kabul ederek Azerbaycan halkının devlet yapısının asırlık geleneklerini yeniden canlandırdı. Azerbaycan Cumhuriyeti kendi topraklarında tam devlet hakimiyetine sahipti ve bağımsız bir dış ve iç politika uyguladı. 

Azerbaycan Cumhuriyeti’nin bağımsız bir devletin özelliği olan kurumları – parlamento, hükümet, ordu, mali sistem – oluşturulmuş ve işliyordu. Azerbaycan Cumhuriyeti birçok yabancı ülke tarafından tanınmış ve onlarla diplomatik ilişkiler kurmuştur. 

Ancak 27-28 Nisan 1920’de RSFSR uluslararası hukuk normlarını ağır bir şekilde ihlal etti, silahlı kuvvetlerinin bir kısmını savaş ilan etmeden Azerbaycan’a gönderdi, egemen Azerbaycan Cumhuriyeti’nin topraklarını işgal etti, yasal olarak seçilmiş yetkilileri şiddetle devirdi ve anayasayı ihlal etti. 

Azerbaycan halkının büyük fedakarlıklar pahasına kazandığı bağımsızlık sona erdi. Bundan sonra Azerbaycan 1806-1828’de olduğu gibi yeniden Rusya’ya ilhak edildi. SSCB’nin örgütlenmesine ilişkin 30 Aralık 1922 tarihli antlaşmanın bu ilhakı tesis etmesi gerekiyordu. 

Daha sonra 70 yıl boyunca Azerbaycan Cumhuriyeti’ne karşı fiilen sömürge politikası uygulanmış, Azerbaycan’ın doğal kaynakları acımasızca sömürülmüş, milli serveti yağmalanmış ve yağmalanmış, Azerbaycan halkı zulme ve toplu cezalandırma uygulamalarına maruz bırakılmış, milli onuru ayaklar altına alınmıştır. çiğnenmiş. Bütün bunlara rağmen Azerbaycan halkı devletin bağımsızlığı için mücadeleye devam etti.

Azerbaycan Cumhuriyeti Yüksek Sovyeti’nin 30 Ağustos 1991’de kabul ettiği “Azerbaycan Cumhuriyeti’nin devlet bağımsızlığının restorasyonu hakkında” Bildirge bu mücadelenin sonucuydu.

Azerbaycan Milli Konseyi’nin 28 Mayıs 1918 tarihinde kabul ettiği Bağımsızlık Bildirgesi’ne dayanan, Azerbaycan Cumhuriyeti’nin demokratik ilke ve geleneklerinin mirası olan ve Yüksek Sovyet Bildirgesi’nin rehberliğinde Azerbaycan Cumhuriyeti Yüksek Sovyeti Azerbaycan Cumhuriyeti’nin 30 Ağustos 1991 tarihli “Azerbaycan Cumhuriyeti’nin Devlet Bağımsızlığının Restorasyonu Hakkında” bu Anayasa Kanununu kabul ederek bağımsız Azerbaycan Cumhuriyeti’nin devlet yapısının, siyasi ve ekonomik yapısının temellerini oluşturur.

“I. GENEL HÜKÜMLER

 Madde 1. 27-28 Nisan 1920’de Azerbaycan’ın RSFSR XI. Ordusu tarafından işgal edilmesi, cumhuriyet topraklarının işgal edilmesi ve uluslararası hukuka konu olan Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti’nin devrilmesi, Rusya’nın bağımsız Azerbaycan’ı işgali olarak kabul edilebilir.

Madde 2. Azerbaycan Cumhuriyeti, 28 Mayıs 1918’den 28 Nisan 1920’ye kadar var olan Azerbaycan Cumhuriyeti’nin halefidir.

Madde 3. 30 Aralık 1922 tarihli SSCB’nin oluşumuna ilişkin anlaşmanın Azerbaycan’a ilişkin kısmı imzalandığı andan itibaren geçersizdir.  Eski Sovyetler Birliği’nin parçası olan egemen devletlerle karşılıklı ilişkilerde ortaya çıkan tüm sorunlar, anlaşmalar ve anlaşmalar temelinde çözülmelidir.”

Kanun’un diğer hükümleri de Azerbaycan kadim devlet aklını, aynı milli ruh ve heyacanı yansıtıyor. Bu Kanun  kabul edilip yayınlandığında ne Elçibey ne de Haydar Aliyev cumhurbaşkanıydı? 18 Ekim 1991’de  Azerbaycan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Ayaz MUTALLIBOV ’du.  

Muhtemelen Azerbaycan halkının büyük çoğunluğu  mevcut yöneticilerinin bırakın Anayasayı ihlal ettiklerini , ihanet ettiklerini düşünüyordur. 

Azerbaycan Millî Kurtuluş günü  ne zaman?

Haydar Aliyev’in Azerbaycan’a dönüşünün esas alındığı Azerbaycan Millî Kurtuluş Günü veya Millî Kurtuluş Günü, Azerbaycan‘ın millî bayramlarından biri kabul ediliyor.

Burada önemli bir ayrıntı var. Mevcut Azerbaycan Respublikası ve Prezidenti İlham Aliyev, Azerbaycan’ın başkenti Bakü’nün, Kafkas Türk İslam Ordusu ismi verilen Osmanlı ordusu tarafından Ermeni ve Bolşevik çetelerinden kurtuluş tarihi olan 15 Eylül 1918’i,  neden bağımsızlık günü görmüyor?  

Neden 15 Eylül bayram ilan edilmiyor,  neden tatil kapsamına alınmıyor? Neden ve hangi saikle Azerbaycan halkının 15 Eylül zaferinin kutlanmasına engel olunuyor? 

Kim ne derse desin ortada tarihi bir hakikat var, o da çağdaş Azerbaycan Devletinin kuruluşunun  Bakü’nün 15 Eylül 1918’de kurtarılışıyla başlamasıdır.

Kafkas Türk İslam Ordusu, Azerbaycan’da  2 yıl kaldı fakat ülkenin toprak bütünlüğünün sağlanması ve Bakü’nün başkent olmasında önemli rol oynadı.Bakü’nün kurtuluşu için yaptığı mücadelede Kafkas Türk İslam Ordusu 1130 şehit verdi. Azerbaycan’ın Bakü, Şeki, Şamahı, Göyçay, Kürdemir, Neftçala, Hacıkabul ve Guba bölgelerinde Kafkas Türk İslam Ordusu şehitlerinin kabirleri bulunuyor.  

Türk Silahlı Kuvvetleri her yıl dönümünde Azerbaycan/Bakü’nün Kurtuluş Günü’nde Kafkas İslam Ordusu’nun Nuri Paşa (KİLLİGİL) komutasında 15 Eylül 1918’de Bakü’ye girişini yayınladığı mesajla kutluyor. 

Bunun anlamı derindir ve kökü mazide olan ati fikriyatını temsi ettiği kadar yıldırımlar yaratan bir ırkın ahfadı olmayı, TURAN/Avrasya jeopolitiğinde tarihi, kültürel ve siyasi sürekliliği ifade eder. 

 Bilmek istemeyenlere hatırlatalım

1918’de Azerbaycan Türkleri, Bakü’yü işgal eden Bolşevik Rus ve Ermenilere karşı Türk Ordusu’nu desteğe çağırır. Nuri Paşa’nın kumandasında Kafkas Türk-İslam Ordusu kurulur ve  Azerbaycan içlerinden  Bakü üzerine ilerlemeye başlar. Türk ordusu karşısında sıkışan Ermeniler, kendilerini kurtarması için  İngiltere’ye  başvururlar. 

İngiltere, bu iş için “Gizli Ordu” veya komutanının adı dolayısıyla “Dunsterforce” olarak bilinen ve o sırada İran – Güney Azerbaycan’daki Türk ilerleyişini durdurmakla görevli birliği oluşturur. Ancak tüm sinsi planlarına rağmen 15 Eylül 1918’de Bakü’nün Türkler tarafından kurtarılmasına engel olamazlar.

İngilizler, Kızılordu’ya karşı çarpışan Çar  taraftarı Denikini, Kolçakı ve Vragelçileri savunarak onları silah ve yiyecek sağlıyordu. İngilizlerin amacı Rusya’nın başını iç savaşa katarak Bakü petrolünü istedikleri gibi kullanmaktı. İngilizler’in bu güçlere yardım etmesinin bir anlamı kalmadığından  Azerbaycan’ı terk ettiler.

Türkiye, o dönemde Merkezi Bakü olarak kurulmuş  Azerbaycan Cumhuriyeti, “Müsavat Partisi”nin oluşturduğu milli ordu mensubu Osmanlı ordusu bakiyesi subay ve askerlerin İngilizlerle savaşması ve İngilizlere yardım edilmemesi talimatını vermişti. Sonuçta Ankara’nın talimatları etkili oldu ve İngilizler, Azerbaycan’dan ayrılmak zorunda kaldılar.

Zengezur Koridoru ve Türkiye’nin Nahçıvan garantörlüğü

Azerbaycan Rebuplikası Prezidenti  İlham Aliyev’in  son zamanlarda  Ankara ile arasına mesafe koymaya çalıştığı kamuoyunun dikkatinden kaçmıyor.  Dümeni Moskova’ya doğru kırdığı o kadar belli ki! 

Rusya Federasyonu Başkanı Putin’in Bakü ziyaretinde, İlham Aliyev’e, Zengezur Koridoruna askeri harekat düzenlemesi telkininde bulunduğu batı medyasında yer almıştı.  

Azerbaycan’ın Türkiye’nin onay ve olurunu almadan böylesi bir operasyona kalkışması, ikili anlaşmalar açısından etik olmayacaktır. Çünkü Türkiye  Kuzey Irak ve Suriye’de  terör sorununu çözmeyi öncelliyor. Ayrıca Balkanlardaki ABD askeri yığınağının  ne amaçla yapıldığının çok iyi biliyor. 

Bu vesileyle ABD’nin Saddam Hüseyini Kuveyt işgaline yönlendirdiği gibi, Rusya’da  İlham Aliyevi Zengezur Koridoru savaşına  itekliyor. Eğer İlham Aliyev 44 gün savaşında kerameti kendinden biliyorsa yanılıyor. 

O unuttuysa Azerbaycan halkı Türk ordusunun, tıpkı 15 Eylül 1918’de Bakü’yü Ermeni çetelerinden kurtardığı gibi  Dağlık Karabağ’ı da kurtardığını unutmadı. Sakın ola ki Zengezur’da bir maceraya  girmeyin. Saddam Hüseyini  hatırlayın.  Bedeli ağır olur. 

Yeri gelmişken, Türkiye’nin Nahcıvan üzerindeki garantorluk hakkı ebedidir ve pazarlık konusu yapılamaz. 

 Aşık Şenlik  ne diyordu?

Asıl adı Hasan olup 1850’de Çıldır’ın Suhara (Yakınsu) köyünde doğmuştur. Aşık Şenlik Terekeme (Karapapak) boyundandır. Karapapak ağzını en yetkin biçimde kullanan Şenlik, 14 yaşında kuş avcılığı yaparken dere boyunda uyuya kalmış, düşünde aşk badesini içmiş. Kalkınca şiir söylemeye başlamış. 19 yaşında iken Ahıl kelek’in Lebis köyünden Aşık Nuri’den saz çalmayı öğrenmiştir. Kars, Ahıska, Borçalı, Tiflis, Gürü ve Revan’ı , dolaşmış, çağının birçok aşığıyla karşılaşmalar yapmıştır. 1913’te vefat eder. Mezarı  Çıldır’ın Suhara köyündedir.

93 Koçaklaması

Ehli İslam olan işitsin bilsin

Can sağ iken yurt vermeniz düşmana,

İsterse Uruset ne ki var gelsin, 

Can sağ iken yurt vermeniz düşmana

Kuşanın kılıcı, giyinin donu, 

Kavga bulutları sardı her yanı

 Doğdu koç yiğidin şan almak günü 

Can sağ iken yurt vermeniz düşmana

Asker olan bölük bölük bölünür. 

Sandınız mı ki Kars kal’ası alınır, 

Boz-atlar üstünde kılıç çalınır 

Can sağ iken yurt vermeniz düşmana

Kavga günü namert sapa yer arar

 Er olan göğsünü düşmana gerer 

Cemi Ervah bizlen meydana girer

 Can sağ iken yurt vermeniz düşmana

Hele Al -Osmanın görmemiş zorun 

Din gayreti olan tedarik görün 

At tepin, baş kesin, kazağ’ın kırın 

Can sağ iken yurt vermeniz düşmana

Ben-Esverdir bilin Urus?un aslı 

Orman yabanisi,balıkçı- nesli 

Hınzır sürüsüne dalıp kurt misli 

Can sağ iken yurt vermeniz düşmana

ŞENLİK, ne durursuz atları binin 

Sıyra, kılınç düşman üstüne dönün, 

Artacaktır şanı bu Al-osman’ın, 

Can sağ iken yurt vermeniz düşmana,

Son söz : Azerbaycan’ın Maksim Gorkisi olarak bilinen  muktedir edip, Muallim  Mir Celal  Paşayev’in  Yolumuz Hanayadır?Roman başlığını biz yeniden yorumlayalım;Ey Azerbaycanın  muktedirleri Yolunuz Hanayadır/Nereyedir?