İran uzun bir süredir aradığı istikrara kavuşamadığı gibi yönetici KLANLAR arasındaki rekabette, dökülen kanın haddi hesabı yok. Ölenlere şehit payesi veriliyor. Mahşeri kalabalıklar cenazeleri uğurluyor Çünkü rejimin bekası uğruna kurban olma, kurban verme kültü baskın.

Nitekim Kasım Süleymani ve İbrahim Reisi suikastlarında yaşanılanlar aynıydı.  Velayeti Fakih rejiminin Şii Kuşak projesinin sonuna gelindi. İran kim ne derse desin orta doğuda büyük itibar kaybı yaşadı. Bütün gücüyle mevzilerini korumanın derdinde.  İnsan kaynaklarını hoyratça tüketti. İran halkı yoruldu. Ekonomik krizle boğuşuyorlar. 

 Nasrallah’ın ölümü ve Hizbullah’ın geleceği 

Dünya kamuoyu şaşkınlıkla İran’da Kasım Süleymani’nin ölümünden sonra Kudüs Gücü Komutanlığına atanan Tuğgeneral İsmail Kaani ‘nin Hizbullah lideri Nasrallah’ın koordinat bilgilerini İsrail ordusuna sızdırmaktan sorguya çekildiği haberlerini okuyor.   Saldırının gerçekleştirdiği tarihte İsmail Kaani’nin Beyrut’ta bulunduğu hatta Nasrallah ile birlikte öldüğü iddia edilmişti. Ancak saldırıda hayatını kaybedenin İran Devrim Muhafızları üst düzey komutanlarından Tuğgeneral Abbas Nilfuruşan olduğu anlaşılmıştı. 

 İsrail saldırısı Nasrallah’ın öldürülmesinden önceki gece Beyrut’un güney banliyölerinin dışında olduğu, ancak Tuğgeneral Abbas Nilfuruşan ve Hizbullah’ın önde gelen bazı isimleriyle her zamanki tahkim edilmiş operasyon merkezinde görüşmek üzere bölgeye geri döndüğünde gerçekleşmişti.  Ancak Kaani o tarihte Beyrut’ta olmamasına rağmen suçlanmaktan kurtulamadı. 

Tuğgeneral Kaani Beyrut dönüşü;  kendisini sorguda buldu.  Dini lider Ali Hamaney’in ofisindeki görevliler tarafından önce ev hapsinde tutuldu, sorgulandı ve hatta kendisine yönetilen ithamların ağırlığı karşısında neredeyse inme iniyordu neyse ki kalp krizi ile atlattı.  Suçlandığı konu öyle böyle değildi koskoca Kudüs Gücü komutanı, Kasım Süleymani’nin silah arkadaşı, Nasrallah’ın yerini İsrail ordusuna bildirmekle itham edilmişti.

Kaynaklar Kaani’nin 4 Ekim’de Hizbullah Yürütme Konseyi Başkanı  Haşim Safiyuddin’in bulunduğu, Beyrut’un güneyindeki Dahiye’yi İsraill’in bombalamasının ardından Tahran’a çağrıldığını ve bizzat Dini Lider Ali Hamaney’in emriyle gözetim altına alındığını iddia ediyor.  Tahran’a dönen Kudüs Gücü Komutanı’nın, Hamaney’in talimatıyla ve ihanet suçlamasıyla kimsenin bilmediği bir yerde gözetim altına alınması, öyle basit bir olay değil.  

 Kasım Süleymani’nin kan davası sürüyor

 Bana kalırsa ki bu bir bilgi değil benim değerlendirmemdir; .muhtemelen Teke Türkmenlerinin torunlarından olan  Tuğgeneral İsmail Kaani,  İran dini lideri Hamaneye yakınlığı ve bağlılığı ile tanınan, İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi’nin hayatını kaybettiği helikopter kazasından  dolayı şüpheliler listesinde yer alıyordu.  Çünkü iddialara göre o da Reiisi suikastıyla, Bağdat’ta öldürülen ve Kasım Süleyman inin intikamını almış, güçler mücadelesinde kanını yerde bırakmayan fedailerin arasındaydı ve intikam için yemin etmişti. 

Kaani neden şüpheleri üzerinde topladı?

27 Eylül’deki Nasrallah suikastının ardından Dahiye’ye gönderilen Kaani, burada Safiyuddin ile koordine olarak örgütün Şura Meclisi toplantısını organize etti. Safiyuddin tarafından bizzat toplantıda olması istenen Kaani, kısa bir süre kala toplantıya katılmaktan vazgeçtiğini bildirerek irtibatı kopardı. Sonrasında İsrail toplantı yapılan istihbarat merkezini yerle bir etti. Kaani, boş beleş bir adam değil.  Eski kulağı kesiklerden. Tecrübe dağ gibi. Yıllardır savaş meydanlarında.  Hayatta kalabildiyse bunu aynı zamanda iyi haber alan kaynakları bulunmasındandır. 

Muhtemelen Hizbullah içindeki veya İran’daki dostlarından bu toplantıya katılmaması gerektiği hususunda bilgilendirilmesi muhtemeldir. Bu bilgiyi başkaları ile paylaşmamasının nedeni, gelen uyarının çok ciddi olmasındandır. Çünkü söz konusu olan sadece kendisinin hayatı değil, başında bulunduğu Kudüs Gücünün geleceği. Tüm bu  yaşanılanlardan sonra  Tuğgeneral İsmail Kaani, İsmail Kaani, iki hafta sonra Tahran’da ortaya çıktı. Beyrut’ta İsrail saldırısında öldürülen Kudüs Gücü komutan yardımcısı Abbas Nilfuruşan’ın cenaze törenine katıldı.

 İran anaakım medyası, özelikle dış basında çıkan İsmail Kaani ile ilgili iddiaları yalanladı ve gerçek dışı ithamlar olarak nitelendirdi. 

Hizbullah’ın efsane lideri Hasan Nasrallah’ın öldürüldüğü saldırıyı İsrail üstlense de, gerçek daha farklı. Nasrallah’ın öldürülmesinde Akdeniz’de seyreden USS Theodore Roosevelt uçak gemisi ile birlikte ABD donanmasına ait USS Wasp helikopter gemisinin parmağı olduğu bağımsız haber kaynaklarınca teyit edilmişti. Bunun Türkçe karşılığı şu;  Filistin ve Lübnan’da savaşan İsrail değil, İsrail ile birlikte ABD’dir. 

ABD Lübnan’da Hizbullah ile birlikte Fransa’yı vurdu 

Fransız ordusu,  ülkenin sömürüye dayalı çıkarlarını savunmak için tüm stratejik alanlarda faaliyet gösteriyor. Fransız ordusu, özellikle Lübnan’ın güvenliğine ve istikrara yönelik desteği sağlamak amacıyla, zaman zaman geçici askeri varlık bulunduruyor. Paris ve Beyrut hükümetleri arasında anlaşmalar gereği Fransa’nın Lübnan nezdindeki Askeri Ataşesi, ikili savunma işbirliği mutabakatı kapsamında savunma misyonunu yönlendirir ve eylemini koordine eder ve yürütür.

 Fransa Lübnan ile tarihi bağlara olduğundan, BM’nin Lübnan’daki barışı koruma operasyonlarına ısrarla katılıyor. Çünkü Lübnan’ı eski sömürgesi görüyor.  Fransa, Birleşmiş Milletler Geçici Lübnan Gücü (UNIFIL)  kapsamında Lübnan’da barışı koruma görevleri üstlenmiş ve askeri birlikler göndermiştir. UNIFIL, Lübnan’ın topraklarında, İsrail topraklarında görev yapıyor ve Fransa’da bu misyona önemli katkı sağlıyor.

 02 Eylül 2024 tarihi itibarıyla UNIFIL’in gücü, 50 asker katkısında bulunan ülkeden toplam 10.058 barış gücü askerinden oluşmaktadır:  Fransa’nın UNIFIL bünyesinde Lübnan’da 673 askeri bulunmaktadır ve 1068 asker bulunduran İtalya’dan sonra ikinci sıradadır.  Bu nedenle İsrail ordusunun, Lübnan’ın güneyinde görevli Birleşmiş Milletler Lübnan Geçici Barış Gücü yerleşkesine ve buradaki BM askerlerine  saldırması yol kazası veya rastlantı değil, tamamen planlı bir operasyondur.

ABD gerçekten de Fransa ve İran arasındaki Lübnan’daki büyüyen iş birliğinden endişe duyuyordu.  Muhtemelen Pentagon yetkilileri Türk tarafı ile bu endişelerini paylaşmış olabilir.  ABD ve Fransa Lübnan’daki diplomatik çabalarda birlikte çalışmış olsa da, yaklaşımları bazen, özellikle İran’ın Lübnan’daki etkisi konusunda, farklılaşmıştır.

Son zamanlarda,  Paris ve Tahran; İsrail ve Hizbullah ile devam eden gerginlikler ortasında bölgeyi istikrara kavuşturmayı amaçlayan görüşmelere girdi. ABD, artan Fransız-İran bağlarının, İsrail ve ABD çıkarları için önemli bir tehdit oluşturan İran destekli bir grup olan Hizbullah’ı güçlendirebileceğinden endişe ettiği için bu gelişmeleri yakından izliyordu , şimdi  fatura kesiyor. 

Fransa, Lübnan’daki tarihi bağları ve diplomatik rolü nedeniyle, İran tarafından desteklenen Hizbullah da dahil olmak üzere daha geniş bir Lübnan siyasi aktör yelpazesiyle etkileşime girmeye daha istekli olmuştur. Öte yandan ABD, İran’a ve özellikle Hizbullah olmak üzere vekillerine karşı daha sert bir duruş sergilemiş ve İran’ın Lübnan’daki etkisini istemeden güçlendirebilecek girişimlere karşı temkinli olmaya devam etmektedir. Bu ayrışma, ABD’nin Fransa’nın diplomatik faaliyetlerine karşı temkinli davrandığı 2020’deki Beyrut limanı patlamasından sonra daha belirginleşti. 

Son yıllarda, Fransa ve ABD arasındaki iş birliği, Lübnan Silahlı Kuvvetleri’ni (LAF) desteklemek ve Hizbullah-İsrail çatışmasını ele almak gibi belirli alanlarda iyileşti. Ancak ABD, Lübnan’daki güç dengesini değiştirebilecek İran ile herhangi bir etkileşimi yakından izlemeye devam ediyor ve bu da Orta Doğu’daki İran etkisine ilişkin daha geniş stratejik endişesini yansıtıyor. Ayrıca Fransa’nın ateşkes önerileri ve Lübnan silahlı kuvvetlerini desteklemek için ordusunun potansiyel olarak dahil olması, ABD’nin bu karardan endişe duyması nedeniyle Washington’da kaşların çatılmasına neden oldu.

Özellikle ABD yetkilileri, iş birliğinin, özellikle Gazze’deki son tırmanışın ardından artan askeri faaliyet döneminde, İsrail ile Hizbullah arasındaki çatışmayı yönetme çabalarını zorlaştırabileceğini belirtti. Washington ayrıca, düşmanlıkları azaltmak için Lübnanlı ve İsrailli yetkililerle etkileşime girme taahhüdünü dile getirdi ve durumu istikrara kavuşturmak için ateşkese odaklanıyor.

İran’ın stratejik müttefiki Rusya neden Lübnan’da sessiz?

Suriye’de çok güçlü Rusya askeri tahkimatı mevcut. Hava ve deniz üsleri var. Suriye’de İran’la birlikte hareket ediyorlar. Rusya neden Lübnan’da İsrail’e rağmen İran’ın müttefiki Hizbullahı desteklemiyor?

Rusya’nın Suriye’deki varlığı konjuktürel ve sıcak denizlere inme stratejisine dayanıyor. Küresel rekabet ekseninde, Ortadoğu’daki bölgesel denge unsuru rolünü, NATO yayılmadığına karşı koz görüyor. Akdeniz’de güvenlik stratejisini Suriye ile sınırlamayıp daha geniş bir bölgesel dengede arayışında. 

Rus dış politikasında romantizme yer yok. Kuzey iklimine özgü soğukkanlılıkla reelpolitik öncelikleri gözetiyor. Kremlin; Suriye’de hem İran’da hem de Hizbullah’la ortak hareket ederken, Lübnan ve İsrail’de daha dikkatli bir şekilde dengeleri izlemeye çalışıyor. 

Neden böyle yapıyor? 

Birçok sebebi var. Rusya yönetiminde Yahudiler çok etkin.  Mesela mevcut Rusya Başbakanı Mihail Vladimiroviç Yahudi genleri taşıyor. Mişustin’in annesi Ermeni, babası ise Yahudi. Ayrıca İsrail’de eski Sovyet coğrafyasından göç eden Yahudi sayısı da hayli fazla. Bazı kaynaklarda bunların sayısı bir buçuk milyon civarında gösteriliyor.  Rusya’nın İsrail ile ikili güvenlik anlaşmaları mevcut. İsrail, Rusya’nın Suriye’deki operasyonlarına genellikle tolerans gösterdiğinden Rusya’da İsrail’in güvenlik endişelerine saygı duyuyor.  Hatta İsrail’in Suriye’deki İran hedeflerini vurmasına ses çıkarmıyor, görmezden geliyor. İsrail’in Rusya ile koordinasyonu, özellikle Suriye’deki Rus askerlerinin güvenliği açısından önemli. 

Rusya, Ortadoğu’da farklı güçler arasında denge kurma politikası izlediğinden bölgesel dengeyi gözetiyor. İran ile yakın ilişkilere sahip olmasına rağmen, Rusya’nın Ortadoğu’daki çıkarları sadece İran ile sınırlı değildir. Rusya, aktörler arasında dengeyi koruyarak kendi gücünü artırmayı hedeflemektedir. Hizbullah’ı açıktan desteklemesini bu dengeyi bozabileceğini düşünüyor.  Başka bir sebepte Rusya ve İran, Suriye’de ortak hareket etseler de uzun vadeli çıkarları her zaman örtüşmemesi. İran’ın Şii kuşak projesi kapsamında Hizbullah’ı desteklemesi, Rusya’nın orta doğuya yerleşme stratejisi çelişiyor. Ayrıca Rusya, Ortadoğu’da arabuluculuk rolünü üstlenmeye çalışıyor ve hem İran hem de İsrail ile diyalog kapısını açık tutmak istiyor. Bu sebeplerden dolayı Rusya, Lübnan’da Hizbullah’ı aktif olarak desteklemekten kaçınıyor.