10 Ocak 1961 Basın Çalışanları açısından önemli bir tarihtir. Bu tarihte 5953 Sayılı  Basın-İş Kanunu üzerinde  212 Sayılı Kanunla önemli değişiklikler yapılmış, gazeteciler önemli kazanımlar elde etmiştir. O nedenlede bu tarih, ‘’Çalışan Gazeteciler Bayramı’’ olarak ilan edilmesine rağmen, zaman içinde ihtiyaca cevap veremez hale gelince, 10 Ocak ‘’Çalışan Gazeteciler Günü’’ olarak anılır olmuştur. 212 Sayılı Kanunla 5953 Sayılı Kanunun 20 maddesi değişti ve kanuna 1 ek, 1’de geçici madde eklendi.

Kapsam, gazeteci tarifi ve istisnalarla başlayan kanun, önce sadece yazılı basını dikkate alırken, radyo ve televizyonlarda çalışan gazetecilerin bu kanun kapsamında değerlendirilmesi için ‘’Radyo ve Televizyonların Yayınları’’na ilişkin düzenlemede ayrı bir maddeyle 212 kapsamına alınmıştır.  

Özel bir kanun olarak düzenlenen 212’de  getirilen, ‘’Yazılı Mukavele ve Terfi Esası’’ (Md.4) ile  gazeteciyle işvereni arasında  yapılacak mukavelenin yazılı olması, mukavelede; işin nevi, ücret miktarı, gazetecinin kıdemi  ve 2 yılda bir yapılacak zam oranının mutlaka  bulunması zorunluğu getirilmiştir.

MESLEK KIDEMİ     

Akdin işveren tarafından feshinde, işyeri kıdemi yerine meslek kıdemi esas alınmıştır. (Md.6) Kıdem hakkı, mesleğe ilk giriş tarihinden itibaren hesaplanarak, ‘’Meslekte en az beş yıl çalışmış olan gazetecilere  kıdem hakkı tanınır’’ denilmiştir. Çalışanın güvence altına alınması için; Mukavelenin imzalanmasında işverene, feshinde feshedene çeşitli yerlere bildirim zorunluluğu getirilmiştir Md.9 Bunlar; gazeteci ve işvereni dışında ayrıca:   

Bölge Çalışma Müdürlüğü,

Mülkiye Amirliği, 

Basın Yayın ve Enformasyon Genel Müdürlüğü ( Şimdi İletişim Başkanlığı)  

Gazeteci sendika üyesiyse sendikasına, değilse en fazla üyesi bulunan mesleki teşekküle gönderilir    

TECRÜBE MÜDDETİ   

Tecrübe müddeti ile ilgili düzenlemede, bu sürenin en çok 3 ay olması, bu sürenin devamında (Çalışma devam ediyorsa) yazılı mukavele yapılması zorunlu kılınmıştır. Ayrıca, gazetecinin istismarını önlemek içinde sayı sınırlaması getirilmiştir. ‘’Stajyer adedi, mukaveleli  yazı işleri kadrosunun yüzde onunu geçemez.’’    

Kanunda hastalanan ve uzun süre tedavi edilememiş gazetecilerle ilgili de koruyucu bir hüküm vardır. (Md.12)  Gazetecinin rahatsızlığı nedeniyle iş akdi feshedilemez. Ancak, bu hastalık 6 aydan fazla sürmüşse gazetecinin tazminatı verilmek suretiyle iş akdi feshedilebilir. Bu gazeteci azami bir yıl içinde iyileştiği takdirde eski işine tercihen geri alınır.

MUKAVELE DIŞI  YAZILARA AYRI ÜCRET   

Kanun, gazetecinin mukavele dışı çalışmalarının da ücrete tabi olmasını öngörmektedir. Gazetecinin kendi işleri dışında bir çalışma yapması istenirse veya gazetecinin çalışması ayrıca değerlendirilirse bunun ücretinin  ödenmesi  istenmektedir. (Md.15) 

ASKERLİKTE ÜCRET  

Gazeteci, diğer mesleklerden farklı olarak, askerlik süresince de ücret alır. (Md.16) Ödeme miktarı, gazetecinin askerlikle ilgili durumuna bağlıdır.    

1.Talim veya manevra dolayısıyla silah altına alınan gazeteci, bu müddet zarfında ücret hakkını muhafaza eder. Ancak, yedeksubay olarak veya sair suretlerde askeri hizmet karşılığı ücret alan gazetecinin  almakta bulunduğu bu aylık, kendi işinden aldığı ücretten az ise, işveren gazeteciye yalnız aradaki farkı ödemekle mükelleftir.

2.Kısmi veya umumi seferberlik dolayısıyla silah altına alınan gazeteci, üç ay son aldığı ücreti almaya devam edecektir. 

3.İlk muazzaf askerlik için silah altına alındığında, herhangibir yerden  ücret almıyorsa, askerlik süresince son aldığı ücretin yarısını almaya devam edecektir. Gazeteciye kanunla verilen bu haklardan daha fazla menfaat sağlayacak özel sözleşmeler veya düzenlemeler varsa, (Toplu Sözleşme gibi)  gazeteci bu hakları alır. Askerlik sona erdiğinde görevinin başına döner. 

Gazeteci askere giderken kıdem tazminatını almışsa, yukarda sıralanan hakların hiçbirini alamaz.  

HAMİLELİKTE ÜCRET        

Kadın gazetecinin hamileliğinde 7’nci ayından doğumun 2’nci ayının sonuna kadar izinli sayılır ve bu süre içinde son aldığı aylığın yarısını almaya devam eder. Doğum gerçekleşmez veya çocuk ölü doğarsa, bu durumun belirlenmesinden itibaren, gazeteci bir ay daha ücretini almaya devam eder.

MAHKÛMİYETTE  ÜCRET  

Gazetecinin görev yaptığı gazetedeki bir yayınından dolayı mahkum olması halinde, çalışırken aldığı ücret devam eder.  Hapis cezasını gerektiren yayın (yazı-haber) gazetenin sahibi ve sorumlu müdürün bilgisi dışında yayınlanmış veya yayına hazır hale geldikten sonra, üzerinde değişiklikler yapılmışsa  ödeme yapılmaz. 

Mahkûmiyet kararı ilgili yazının yayınlandığı gazete değil de bir başka gazetede çalışırken kesinleşmişse, ödemeyi yayının gerçekleştiği gazete yapar. 

YAYIN TATİLİNDE ÜCRET   

Her ne sebeple olursa olsun, neşriyatı tatil edilen süreli yayının çalışanları 2 ay süreyle ücretlerini alırlar. Bu gazetecilerin tazminatları da tercihen ödenir.

ÖLÜM TAZMİNATI  

Gazetecinin ölümü halinde; eşi ve çocuklarına, onlar bulunmadığı durumda, bakmakla yükümlü oldğu kişilere aylık ücretinin üç katından az olmamak üzere, kıdem tazminatı tutarında  ölüm tazminatı ödenir     

HAFTALIK İZİN  

Her 6 günlük çalışma sonunda gazeteciye 1 günlük hafta tatili verilir. Sürekli gece çalışmasında hafta tatili 2 gündür.  

Ayrıca gazetecinin çocuğu dünyaya geldiği zaman 3, eşi veya çocuğu, anası veya babası öldüğü zaman 4, çocuğu evlendiği, kardeşi veya büyük annesi veya büyük babası veya torunu öldüğü zamanlar 2 gün; olağanüstü ücretli izin verilir. Bu izinler yıllık izinden sayılmaz. (Md.19) 

YILLIK ÜCRETLİ İZİN  

Günlük bir süreli yayında çalışan gazeteciye, en az bir yıl çalışmış olmak koşuluyla 4 hafta tam ücretli yıllık izin verilir. Gazetecilik kıdemi 10 yıldan fazla olanlar 6 hafta ücretli izini hak eder.  

Günlük olmayan süreli yayınlarda izin süresi 6 ayda 2 haftadır. İzin hakkından feragat edilemez.(Md.21)   

Kanunun 26, 27, 29 ve 30. Maddelerinde uyulmayan kurallara karşılık verilecek cezalar belirtilmiştir. Kanunun en büyük cezası, gazetecinin ücretinin zamanında ödenmemesi durumunda ‘’Her geçen gün yüzde 5 oranında fazla ödeme yapılması’’ öngörüsüydü. Bu konuda Yargıtay kararlarıyla bu cezalarda indirimlere gidilmiş, gazetecilere verilecek miktarda büyük azalmalar olmuştur. (Sadece mu maddeyle ilgili gelişmeler ayrı bir yazının konusu olarak ayrıntılı biçimde ele alınacaktır.)

ÖZEL NOT:    

Değerli okuyucular internet adresim ve şifremle oynayan bazı ahlaksızlar, benim adresimden dostlarıma mesajlar göndermiştir. Bu mesaj ve görüntülerin hiç birisi bana ait değildir. Dostlarımdan özür diler, bu ahlaksızı bulabilme şansım olursa, en ağır şekilde cezalandırılmasını istiyeciğimin bilinmesini istiyorum. Saygılarımla…