Kâinatta yaratılan, mevcut olan, yeniden üretilen tüm nimetlerin düzeni ölçülü, planlı bir şekilde kullanılması, tüketilmesi söz konusu olup zaman/ömür sürüp gitmekte, devamlılık bulmaktadır. Yüce/ulvi bir dengenin söz konusu olduğu büyük döngünün varlığı, ölçüsü dengesi tamamen düzenli bir devamlılık arz eder.

Kâinatın varlığı, dengesi; insanın sağlığı, yaşamı bu ölçü ve denge ile mümkün olur. Bir yanda fertlerin dengesi, davranışlar kazanması, toplumun uyumlu hale gelebilmesi içinde ölçü şarttır. Ancak bu ölçünün bir şartı: İfrat ve tefrite düşmemektir. İfrat ve tefritin her ikisi de kötüdür ve istenmez. İfrat, aşırı davranış manasına gelir. Tefrit ise yeteri ölçüde olmama durumudur ve ifratın tersidir… Bu kavramları yaşama koymak hayati faaliyetlerin önemli ölçüde başarıya ulaşmasına vesile olur. Her şeyde insanın ölçülü ve dengeli bir fert olabilmesi için birçok faziletlere (değerlere) sahip olması gerekir. Bu değerlerin başı ve temeli güzel ahlak, kanaat, planlama gibi değerler ile mümkün olur.

Kişilerin ifrat ve tefritten uzak ölçülü, normal davranışlar içinde canlı ve tatlı (mutlu) hayat sürmeleri, kendilerine hem de başkalarına yararlı işler yapan değerli kişiler olmaları, dengeli, tutarlı fertler ile; ileri, yüksek, mümtaz, örnek bir toplumun doğmasına vesile olur. Varlıklar arasında nebatat, hayvanat, deniz toprak gibi tüm varlıkların; şaşma ve sapma derecesi bir ahenk içinde süregeldiği halde, akıllı varlık denen insanoğlu arasında ölçü ve denge bazen bozulmaktadır.

DENGE KONUSU OLAN BAŞLICA ALANLAR

Kâinatın dengesi / İnsanın dengesi / Toplum dengesi / Kamu dengesi / Ülke dengesi / Yaratıklar dengesi / Çevresel denge / Ekonomik denge, gibi alanlar içinde yer yer görülen dengesizlikler; adalet, hakkaniyet, eğitim, siyaset ölçüleri nispetince artıyor ve azalıyor.

Ölçü ve kavramlarının kural ve dozuna uyarak yaşamak; yaşamı mutlu, tersi ise mutsuz eder. Yaşam kurallarına ölçüsünde uyabilmek; başlıca ahlaki değerlere sahip olabilmek, akıl, mantık bilgi ve tecrübe gerektirir. Yaşam kurallarına ölçüsünde uyabilmek, bireysel ve toplumsal mutluluk getirir... Müşterek yaşam ölçülerinin bireysel olmaktan ziyade ortak kararla alınması doğruya yaklaştırır. Tersi egosal davranışlar tarafları birbirine düşürür ve dengenin bozulmasına önemli ölçüde sebep olur.

İşin özü şu ki; hayatta ölçü ve dengenin, ifrat ve tefritin en güzel örneği olarak “Bisiklete Binme”yi  verebiliriz… Tüm toplumsal yaşamın ölçüsünde uyum dengeyi sağlamakta yararlı olan önemli bir unsurdur.

Ana amaç kâinatta mevcut tüm nimetlerin ölçülü, planlı bir şekilde paylaşımı ölçülü bir denge anlayışı ile mümkün olur. Ayakta kalabilmek için yeterli konut, gıda ihtiyacı kadar ticaret, insani ilişkiler üzerine yürütülen akrabalık, dostluk gibi tüm toplum bağlantılarının bir ölçü ve denge içinde kullanılması ile mümkün olur. En güzel yaratılışa sahip insan ölçülere rağmen paylaşım idrakine uymamaktadır. Ticari işimiz sürsün ama esas amacımız olan dostluk ilişkilerini unutmayalım.